در ابتدای روز شانزدهم رجب المرجب پس از سه روز، حضرت فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها با فرزند بزرگوارش امیرالمؤمنین علیهالسلام از کعبه خارج شدند.
برای بیان شخصیت و جایگاه فاطمه بنت اسد شرح بسیار است که در آینده به طور مفصل بدان خواهیم پرداخت اما لازم است در اینجا به برخی از ویژگی های خاص این بانوی شایسته نیز اشاره شود.
در ادامه فضائل برجسته فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها، مادر گرامی امیرالمؤمنین علیهالسلام به طور خلاصه بیان شده است.
مقام مادری فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها برای پیامبر خاتم
از آنجا که پیامبر اسلام صلىاللهعليهوآله در کودکی، پدر، مادر و جدش را از دست داد، از هشت سالگی تحت سرپرستی ابوطالب علیهالسلام درآمد. فاطمه بنت اسد به عنوان همسر ابوطالب در سرپرستی رسول خدا صلىاللهعليهوآله شریک بود. مهربانی فاطمه بنت اسد نسبت به پیامبر صلىاللهعليهوآله چنان بود که پس از درگذشت وی، پیامبر صلىاللهعليهوآله فرمود: «امروز مادرم وفات کرد.» و او را در پیراهن خویش کفن کرد و در قبرش فرود آمد و در لحد او خوابید، و چون به او گفتند:«ای رسول خدا! برای فاطمه سخت بیتاب گشتهای!» گفت: «او بهراستی مادرم بود، چه کودکان خود را گرسنه میداشت و مرا سیر میکرد، و آنان را گردآلود میگذاشت، و مرا شسته و آراسته میداشت، راستی که مادرم بود»[۱]
دعوت خداوند از فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها
خداوند فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها را به درون کعبه دعوت کرد نه اینکه مادر امیرالمؤمنین علیهالسلام خود وارد خانه کعبه شود، بلکه خداوند او را به درون خانه کعبه دعوت میکند؛ چراکه اگر فاطمه بنت اسد خود وارد خانه کعبه میشد، باید طبق معمول از در کعبه وارد میشد حال آنکه در برابر قدوم مولود فاطمه بنت اسد کعبه شکست و دیوار کعبه شکافته شد و از شکاف دیوار فاطمه بنت اسد وارد خانه خدا شد تا خانهزاد خداوند در کعبه، پا به این دنیا بگذارد.
کعبه زایشگاه فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها
راز برخورداری فاطمه بنت اسد از چنین کرامت بی نظیر در این است در شرایطی که همه مردم جزیرة العرب، از دین حنیف ابراهیمی فاصله گرفته و آلوده به شرک وبت پرستی شده بودند، اما آنچنان روحیه عارفانه ای داشت که به هنگام درد زایمان درکنار کعبه این گونه مناجات و توسل پیداکرد و رکن یمانی به رویش باز شد و کعبه با اینکه مقدس ترین عبادتگاه بود، زایشگاه این بانویی بلند مرتبه شد.
اما حضرت مریم سلاماللهعلیها با آن عظمت که به تصریح قرآن معصومه است و فرزند او از پیامبران اولوالعزم بود، وقتی درد زایمان او فرا می رسد، به او دستور داده می شود که محراب و عبادتگاه را ترک گوید و به نقطه دوردستی پناه برد[۲]؛ چرا که اینجا عبادتگاه است، نه زایشگاه.
مائده آسمانی برای فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها
این بانوی شایسته نه تنها موحد بود بلکه عارفه ای بود که با توسل خویش به کعبه، نه تنها دیوارکعبه برایش شکافته شد و در درون کعبه زایمان نمود، بلکه در مدت چهار روز توقف در داخل کعبه از مائده آسمانی تناول می کرد. این بانو در هنگام خروج از کعبه گفت:
«خداوند سبحان مرا برگزید و بر این دو و همه زنان پیش از من در عالم فضیلت بخشید، چراکه من در بیتاللهالحرام فرزند آوردم و سه روز در این خانه از میوههای بهشتی متنعم بودم.»[۳]
اسلام آوردن فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها
در فضیلتش همین بس که فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها یکی از زنان نامور صدر اسلام است که پس از حضرت خدیجه سلاماللهعلیها نخستین زنی است که اسلام آورد و دومین بانویی بود که با پیامبر صلىاللهعليهوآله بیعت نمود.[۴]
شرحی بر چگونگی ولادت مولد کعبه توسط حجت الاسلام بندانی نیشابوری
حجت الاسلام والمسلمین بندانی نیشابوری در گفتگویی با رسانه فارسیزبان آستان مقدس علوی، در خصوص وقایع پیرامون ولادت حضرت اميرالمؤمنين علیهالسلام به منظور درک بصری بهتری از آنچه رخ داده بر اساس اسناد معتبر تاریخی توضیحاتی ارائه داده است. لازم به ذکر است که سخنان ایشان در جهت ایجاد فضای تجسمی بهتر برای درک و ترسیم این لحظه ملکوتی می باشد. در ادامه به طور خلاصه به آنها اشاره می شود.
- ورود و خروج فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها از دیوار پشت درب کعبه بوده است.
- شکاف برداشتن دیوار کعبه به طوری نبوده که آجری ریخته باشد یا شکستگی و خرابی رخ داده باشد، یا سوراخ و حفره ای بر دیوار ایجاد شود بلکه معجزه وار گویی کعبه سینه چاک زده است.
- این شکاف نورانی بوده و انوار درخشان از داخل خانه خدا به بیرون ساطع می شده است.
- سنگ های به کار رفته از دیوار کعبه به خصوص در قسمت پایین، کبود رنگ و در بالای کعبه رنگ آن روشن تر و نه سفید بوده است. چرا که این سنگ ها توسط حجارها از کوه ابوقبیس در اطراف شهر مکه استخراج شده که رنگ کدری دارند.
- در آن زمان و دوران جهالت، پرده ای به شکل امروزی روی حرم آویخته نبوده اما با توجه به روایات گویا پارچه های زینتی از اشعاری در وصف سران مشرکان در بالای کعبه آویزان بوده است.
- برای درک بهتر موقعیت خانه خدا لازم به ذکر است که کعبه در آن تاریخ از روی زمین یکی دو پله بیشتر فاصله نداشته و ورود به آن برای یک بانوی باردار دشواری نبوده است. به طوریکه فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها بدون سر خم کردن یا بالاکشیدن خود به راحتی از محل شکاف وارد کعبه شده است.
- در حالی که به حضرت مریم سلاماللهعلیها دستور رسید تا برای وضع حمل دیر و عبادتگاه را ترک نماید، اما در روایات آمده در شب سیزدهم ماه رجب، دردی بر فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها عارض شد که اسمی را زیر لب نجوا نمود و آرام گرفت. ابوطالب علیهالسلام قصد داشت تا یکی از زنان همسایه را به قصد یاری صدا بزند که از گوشه خانه ندا آمد که «صبر کن.» گویا دست ناپاکی نباید ولی خدا را در زمان ولادت لمس کند. صبح سیزدهم ندا آمد: «از این خانه به خانه من بیا!».
- حضرت پیامبر صلىاللهعليهوآله و ابوطالب علیهالسلام، فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها را به سمت مسجد الحرام مشایعت کردند. وقتی ایشان به کعبه رسید بر آسمان نگاه کرد که این امر دلالت بر توحید و باور قلبی ایشان بر برتری و لامکانی خداوند دارد. ایشان دست به سوی آسمان بلند کرد و پس از اعلام ایمانش بر وحدانیت خداوند و پیامبران و کتب آسمانی، از خدا خواست تا این ولادت را بر او سهل و آسان گرداند.
- طبق روایات تاریخی، مادر اميرالمؤمنين علیهالسلام، نه خیلی قد بلند و نه خیلی کوتاه قامت بوده اند. به عبارتی این بانوی زهده و عابده، جسم تنومندی نداشته اند.
- در مسئله حجاب ایشان باید گفت، این حضرات مستوره دو عالم بودند و عفت، قداست، متانت و وقار ایشان حتی در زمان جاهلیت که هنوز اسلام به بروز و ظهور نرسیده، کاملا مشهود بوده است. گویا چادر و پوشش ایشان در هنگام ورود کدر و در زمان خروج سفید بوده است.
- در آن شبی که اميرالمؤمنين علیهالسلام به دنیا آمد، زمین روشن شد، پس ابوطالب علیهالسلام از منزل بیرون آمد در حالی که میگفت: «ای مردم، ولی خدای عزوجل و سیدالاوصیا در کعبه به دنیا آمد.» یعنی ایشان در خارج از کعبه به امر خدا از ولادت حضرت مطلع شدند.
- فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیها سه روز در کعبه حضور داشت. همانطور که اشاره شد، ایشان در مقابل چشم همگان وارد خانه خدا شد، در نتیجه حضار به سمت درب کعبه رفته و هرچه تقلا کردند، کلید درب را باز نکرد. همین مسئله برای اهالی آن منطقه سوال برانگیز شد چرا که این وضعیت سه روز به طول انجامید و جمعیت زیادی در جلوی خانه خدا همچنان منتظر ماندند.
- صبح روز چهارم (در ابتدای روز و بعد از طلوع خورشید) کعبه دوباره از همان مکان شکاف برداشت و فاطمه بنت اسد سلاماللهعلیه با طفلی در آغوش در مقابل دیدگان همه و در ازدحام جمعیت از کعبه خارج شدند.
- اهل بیت علیهمالسلام فرموده اند: «ما در یک روز به اندازه یک هفته رشد می کنیم.» از این روایت اینطور برداشت می شود که اميرالمؤمنين علیهالسلام در زمان خروج مادرشان از کعبه پس از سه روز، به اندازه یک طفل سه هفتهای رشد کرده باشند.
- شکی نیست که مولود کعبه، حضرت اميرالمؤمنين علیهالسلام در هنگام خروج در حریر بهشتی به رنگ سفید پیچیده شده بود.
- در روایات است که: «برای آنکه نوزاد راحت تر و در آرامش بخواد، سرش به سمت قلب مادر باشد.» می توان از این روایت دانست که وقتی بنت اسد سلاماللهعلیها با طفل در آغوش از کعبه خارج می شود، سر مبارک حضرت اميرالمؤمنين علیهالسلام به سمت قلب مادر بزرگوارش بوده است.
- در زمان خروج، ندایی آمد که: «ای فاطمه! او را «علی» نام بنه که من “علی اعلی” هستم و من او را از قدرت خود آفریدم و از عزت و جلالم و قسط و عدلم اسم او را از اسم خود مشتق کردم، و او را به تربیت خود تربیت کردم و امر “رسالت تبلیغ” را به دست او دادم و زوایای پنهان علم وجودی خود را بر او مکشوف داشتم که او در خانه من زاده شده و نخستین کسی خواهد بود که بر بالای این بیت اذان سر خواهد داد و بتها را خواهد شکست، و مرا بزرگ خواهد داشت و تکبیرگو و تسبیحگوی من خواهد بود. هم او امام است، پس از حبیبم و مصطفایم و رسولم محمد، و هم او وصی محمد خواهد شد، پس خوشا بر آنکس که علی را دوست بدارد و یاریگر او باشد و وای بر کسی که عصیان او کند و کینه و دشمنی با او پیش بگیرد.»
- در روایات آمده است، حضرت ابوطالب علیهالسلام ولیمه مفصلی داد و فرمود: «بیایید برای ولیمه علی بن ابیطالب علیهالسلام و قبلا هفت بار کعبه را طواف کنید و بعد بر فرزندم “علی” سلام کنید.”» یعنی برای ولیمه شرط گذاشت که اول آدابی را به جا آورید و آن هم هفت مرتبه طواف بر کعبه و سلام بر اميرالمؤمنين علیهالسلام بود. در زمانی که هنوز سی سال از عمر شریف پیامبر صلىاللهعليهوآله نگذشته و ایشان ادعای نبوت نکرده بود.
- فاطمه بت اسد سلاماللهعلیها فرزند را نزد پیامبر صلىاللهعليهوآله گذاشت، آن حضرت اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ آن حضرت گفت و فرمود: «این مولودی است که بر فطرت به دنیا آمده است.»
در تنظیم این نوشتار از مقاله ای به قلم حجت الاسلام قادری مازندرانی و سخنانی از حجت الاسلام بندانی و کتاب تقویم شیعی کمک گرفته شده است.
[۱] تاریخ یعقوبی، ص۴۹
[۲] سوره مریم، آیه ۲۲ و ۲۳
[۳] امالی شیخ صدوق ص۱۹۵.
[۴] برگرفته از سخن امام صادق علیهالسلام در المیزان، ج ۱۹، ص۲۴۶.