در ابتدای روز شانزدهم رجب المرجب پس از سه روز، حضرت فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها) با فرزند بزرگوارش امیرالمؤمنین (علیهالسلام) از کعبه خارج شدند.
برای بیان شخصیت و جایگاه فاطمه بنتاسد شرح بسیار است که در آینده بهطور مفصل بدان خواهیم پرداخت اما لازم است در اینجا به برخی از ویژگیهای خاص این بانوی شایسته نیز اشاره شود.
در ادامۀ فضایل برجستۀ فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها)، مادر گرامی امیرالمؤمنین (علیهالسلام) بهطور خلاصه بیان شده است.
مقام مادری فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها) برای پیامبر خاتم
از آنجا که پیامبر اسلام (صلىاللهعليهوآله) در کودکی، پدر، مادر و جدش را از دست داد، از هشت سالگی تحت سرپرستی ابوطالب (علیهالسلام) درآمد. فاطمه بنتاسد بهعنوان همسر ابوطالب در سرپرستی رسول خدا (صلىاللهعليهوآله) شریک بود. مهربانی فاطمه بنتاسد نسبت به پیامبر (صلىاللهعليهوآله) چنان بود که پساز درگذشت وی، پیامبر (صلىاللهعليهوآله) فرمود: «امروز مادرم وفات کرد.» و او را در پیراهن خویش کفن کرد و در قبرش فرود آمد و در لحد او خوابید، و چون به او گفتند: «ای رسول خدا! برای فاطمه سخت بیتاب گشتهای!» گفت: «او بهراستی مادرم بود، چه کودکان خود را گرسنه میداشت و مرا سیر میکرد، و آنان را گردآلود میگذاشت، و مرا شسته و آراسته میداشت، راستی که مادرم بود»[۱]
دعوت خداوند از فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها)
خداوند فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها) را به درون کعبه دعوت کرد نه اینکه مادر امیرالمؤمنین (علیهالسلام) خود وارد خانۀ کعبه شود، بلکه خداوند او را به درون خانۀ کعبه دعوت میکند؛ چراکه اگر فاطمه بنتاسد خود وارد خانۀ کعبه میشد، باید طبق معمول از در کعبه وارد میشد حالآنکه در برابر قدوم مولود فاطمه بنتاسد کعبه شکست و دیوار کعبه شکافته شد و از شکاف دیوار فاطمه بنتاسد وارد خانۀ خدا شد تا خانهزاد خداوند در کعبه، پا به این دنیا بگذارد.
کعبه زایشگاه فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها)
راز برخورداری فاطمه بنتاسد از چنین کرامت بینظیر در این است؛ در شرایطی که همۀ مردم جزیرة العرب، از دین حنیف ابراهیمی فاصله گرفته و آلوده به شرک و بتپرستی شده بودند، اما آنچنان روحیۀ عارفانهای داشت که به هنگام درد زایمان در کنار کعبه اینگونه مناجات و توسل پیدا کرد و رکن یمانی به رویش باز شد و کعبه با اینکه مقدسترین عبادتگاه بود، زایشگاه این بانویی بلند مرتبه شد.
اما حضرت مریم (سلاماللهعلیها) با آن عظمت که به تصریح قرآن معصومه است و فرزند او از پیامبران اولوالعزم بود، وقتی درد زایمان او فرا میرسد، به او دستور داده میشود که محراب و عبادتگاه را ترک گوید و به نقطۀ دوردستی پناه برد[۲]؛ چراکه اینجا عبادتگاه است، نه زایشگاه.
مائدۀ آسمانی برای فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها)
این بانوی شایسته نهتنها موحد بود بلکه عارفهای بود که با توسل خویش به کعبه، نهتنها دیوار کعبه برایش شکافته شد و در درون کعبه زایمان نمود، بلکه در مدت چهار روز توقف در داخل کعبه از مائدۀ آسمانی تناول میکرد. این بانو در هنگام خروج از کعبه گفت:
«خداوند سبحان مرا برگزید و بر این دو و همۀ زنان پیش از من در عالم فضیلت بخشید، چراکه من در بیتاللهالحرام فرزند آوردم و سه روز در این خانه از میوههای بهشتی متنعم بودم.»[۳]
اسلام آوردن فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها)
در فضیلتش همین بس که فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها) یکی از زنان نامور صدر اسلام است که پساز حضرت خدیجه (سلاماللهعلیها) نخستین زنی است که اسلام آورد و دومین بانویی بود که با پیامبر (صلىاللهعليهوآله) بیعت نمود.[۴]
شرحی بر چگونگی ولادت مولود کعبه به روایت حجتالاسلام بندانی نیشابوری
حجتالاسلاموالمسلمین بندانی نیشابوری در گفتوگویی با رسانۀ فارسیزبان آستان مقدس علوی، درخصوص وقایع پیرامون ولادت حضرت اميرالمؤمنين (علیهالسلام) بهمنظور درک بصری بهتری از آنچه رخ داده بر اساس اسناد معتبر تاریخی توضیحاتی ارائه داده است. لازم به ذکر است که سخنان ایشان در جهت ایجاد فضای تجسمی بهتر برای درک و ترسیم این لحظۀ ملکوتی میباشد. در ادامه بهطور خلاصه به آنها اشاره میشود.
- ورود و خروج فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها) از دیوار پشت در کعبه بوده است.
- شکاف برداشتن دیوار کعبه بهطوری نبوده که آجری ریخته باشد یا شکستگی و خرابی رخ داده باشد، یا سوراخ و حفرهای بر دیوار ایجاد شود بلکه معجزهوار گویی کعبه سینه چاک زده است.
- این شکاف نورانی بوده و انوار درخشان از داخل خانۀ خدا به بیرون ساطع میشده است.
- سنگهای بهکاررفته از دیوار کعبه بهخصوص در قسمت پایین، کبود رنگ و در بالای کعبه رنگ آن روشنتر و نه سفید بوده است. چراکه این سنگها توسط حجارها از کوه ابوقبیس در اطراف شهر مکه استخراج شده که رنگ کدری دارند.
- در آن زمان و دوران جهالت، پردهای به شکل امروزی روی حرم آویخته نبوده اما با توجه به روایات گویا پارچههای زینتی از اشعاری در وصف سران مشرکان در بالای کعبه آویزان بوده است.
- برای درک بهتر موقعیت خانۀ خدا لازم به ذکر است که کعبه در آن تاریخ از روی زمین یکی دو پله بیشتر فاصله نداشته و ورود به آن برای یک بانوی باردار دشوار نبوده است. بهطوری که فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها) بدون سر خم کردن یا بالا کشیدن خود بهراحتی از محل شکاف وارد کعبه شده است.
- درحالیکه به حضرت مریم (سلاماللهعلیها) دستور رسید تا برای وضع حمل دیر و عبادتگاه را ترک نماید، اما در روایات آمده در شب سیزدهم ماه رجب، دردی بر فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها) عارض شد که اسمی را زیر لب نجوا نمود و آرام گرفت. ابوطالب (علیهالسلام) قصد داشت تا یکی از زنان همسایه را بهقصد یاری صدا بزند که از گوشۀ خانه ندا آمد که «صبر کن.» گویا دست ناپاکی نباید ولی خدا را در زمان ولادت لمس کند. صبح سیزدهم ندا آمد: «از این خانه به خانۀ من بیا!».
- حضرت پیامبر (صلىاللهعليهوآله) و ابوطالب (علیهالسلام)، فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها) را بهسمت مسجدالحرام مشایعت کردند. وقتی ایشان به کعبه رسید بر آسمان نگاه کرد که این امر دلالت بر توحید و باور قلبی ایشان بر برتری و لامکانی خداوند دارد. ایشان دست بهسوی آسمان بلند کرد و پساز اعلام ایمانش بر وحدانیت خداوند و پیامبران و کتب آسمانی، از خدا خواست تا این ولادت را بر او سهل و آسان گرداند.
- طبق روایات تاریخی، مادر اميرالمؤمنين (علیهالسلام)، نه خیلی قدبلند و نه خیلی کوتاهقامت بودهاند. به عبارتی این بانوی زهده و عابده، جسم تنومندی نداشتهاند.
- در مسئلۀ حجاب ایشان باید گفت، این حضرات مستورۀ دو عالم بودند و عفت، قداست، متانت و وقار ایشان حتی در زمان جاهلیت که هنوز اسلام به بروز و ظهور نرسیده، کاملاً مشهود بوده است. گویا چادر و پوشش ایشان در هنگام ورود کدر و در زمان خروج سفید بوده است.
- در آن شبی که اميرالمؤمنين (علیهالسلام) به دنیا آمد، زمین روشن شد، پس ابوطالب (علیهالسلام) از منزل بیرون آمد درحالیکه میگفت: «ای مردم، ولی خدای عزوجل و سیدالاوصیا در کعبه به دنیا آمد.» یعنی ایشان در خارج از کعبه به امر خدا از ولادت حضرت مطلع شدند.
- فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها) سه روز در کعبه حضور داشت. همانطور که اشاره شد، ایشان در مقابل چشم همگان وارد خانۀ خدا شد، در نتیجه حضار بهسمت در کعبه رفته و هرچه تقلا کردند، کلید در را باز نکرد. همین مسئله برای اهالی آن منطقه سؤالبرانگیز شد چراکه این وضعیت سه روز به طول انجامید و جمعیت زیادی در جلوی خانۀ خدا همچنان منتظر ماندند.
- صبح روز چهارم (در ابتدای روز و بعد از طلوع خورشید) کعبه دوباره از همان مکان شکاف برداشت و فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها) با طفلی در آغوش در مقابل دیدگان همه و در ازدحام جمعیت از کعبه خارج شدند.
- اهلبیت (علیهمالسلام) فرمودهاند: «ما در یک روز بهاندازۀ یک هفته رشد میکنیم.» از این روایت اینطور برداشت میشود که اميرالمؤمنين (علیهالسلام) در زمان خروج مادرشان از کعبه پساز سه روز، بهاندازۀ یک طفل سه هفتهای رشد کرده باشند.
- شکی نیست که مولود کعبه، حضرت اميرالمؤمنين (علیهالسلام) در هنگام خروج در حریر بهشتی به رنگ سفید پیچیده شده بود.
- در روایات است که: «برای آنکه نوزاد راحتتر و در آرامش بخواد، سرش بهسمت قلب مادر باشد.» میتوان از این روایت دانست که وقتی بنتاسد (سلاماللهعلیها) با طفل در آغوش از کعبه خارج میشود، سر مبارک حضرت اميرالمؤمنين (علیهالسلام) بهسمت قلب مادر بزرگوارش بوده است.
- در زمان خروج، ندایی آمد که: «ای فاطمه! او را «علی» نام بنه که من "علی اعلی" هستم و من او را از قدرت خود آفریدم و از عزت و جلالم و قسط و عدلم اسم او را از اسم خود مشتق کردم، و او را به تربیت خود تربیت کردم و امر "رسالت تبلیغ" را به دست او دادم و زوایای پنهان علم وجودی خود را بر او مکشوف داشتم که او در خانۀ من زاده شده و نخستین کسی خواهد بود که بر بالای این بیت اذان سر خواهد داد و بتها را خواهد شکست، و مرا بزرگ خواهد داشت و تکبیرگو و تسبیحگوی من خواهد بود. هم او امام است، پس از حبیبم و مصطفایم و رسولم محمد، و هم او وصی محمد خواهد شد، پس خوشا بر آنکس که علی را دوست بدارد و یاریگر او باشد و وای بر کسی که عصیان او کند و کینه و دشمنی با او پیش بگیرد.»
- در روایات آمده است، حضرت ابوطالب (علیهالسلام) ولیمۀ مفصلی داد و فرمود: «بیایید برای ولیمۀ علی بن ابیطالب (علیهالسلام) و قبلاً هفت بار کعبه را طواف کنید و بعد بر فرزندم "علی" سلام کنید."» یعنی برای ولیمه شرط گذاشت که اول آدابی را به جا آورید و آن هم هفت مرتبه طواف بر کعبه و سلام بر اميرالمؤمنين (علیهالسلام) بود. در زمانی که هنوز سی سال از عمر شریف پیامبر (صلىاللهعليهوآله) نگذشته و ایشان ادعای نبوت نکرده بود.
- فاطمه بنتاسد (سلاماللهعلیها) فرزند را نزد پیامبر (صلىاللهعليهوآله) گذاشت، آن حضرت اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ آن حضرت گفت و فرمود: «این مولودی است که بر فطرت به دنیا آمده است.»
در تنظیم این نوشتار از مقالهای به قلم حجتالاسلام قادری مازندرانی و سخنانی از حجتالاسلام بندانی و کتاب تقویم شیعی کمک گرفته شده است.
منابع
[۱] تاریخ یعقوبی، ص۴۹
[۲] سورۀ مریم، آیۀ ۲۲ و ۲۳
[۳] امالی شیخ صدوق ص۱۹۵.
[۴] برگرفته از سخن امام صادق (علیهالسلام) در المیزان، ج ۱۹، ص۲۴۶.
