«رواق ابوطالب» علیه‌السلام از رواق‌هایی است که در یک دهه اخیر در حرم مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام احداث شده است تا ظرفیت پذیرش زائران و نمازگزاران حرم مطهر بیش از پیش افزایش یابد.
«رواق ابو طالب» علیه‌السلام، یکی از رواق‌های حرم مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام است که در بخش غربی حرم مطهر و در مجاورت صحن و شبستان حضرت فاطمه زهرا علیها‌السلام قرار دارد.
مساحت رواق ابوطالب علیه‌السلام به یک هزار و 200 مترمربع و با ظرفیت گنجایش دو هزار و 500 نمازگزار می‌رسد.
از شاهکارهای معماری این رواق، وجود 14 گنبد کوچک منقش و آینه‌کاری به سبک معماری اسلامی است. این رواق بر 24 ستون استوار است و در هر ستون نام‌های حسنی ذات باری تعالی حک شده که مجموع آن به 96 اسم می‌رسد. سه نام از نام‌های حسنی ذات باری تعالی نیز بر درب‌ها و ورودی‌های اصلی مزین شده است.
با توجه به طرح توسعه بزرگ حرم امیرالمؤمنین علیه‌السلام، «رواق ابوطالب» علیه‌السلام نیز در این طرح قرار گرفت.
این گزارش تلاش دارد، به معرفی «رواق ابو طالب» علیه‌السلام، زمان توسعه و مهم‌ترین ویژگی‌های آن از نظر مهندسی معماری و معیارهای هنری بپردازد.
ساخت «رواق ابو طالب» علیه‌السلام
«عبدالهادی ابراهیمی»، عضو هیئت مدیره آستان مقدس علوی و کارشناس آثار تاریخی و باستانی حرم مطهر علوی در این‌باره توضیح می‌دهد:
پس از سال 2003 و افزایش تعداد زائران حرم مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام، توسعه حرم به شدت ذهن مسئولان و دست اندرکاران آستان مقدس علوی را به خود مشغول کرد تا با تدوین طرح توسعه، ظرفیت گنجایش زائران را بیش از بیش افزایش دهد.
در این راستا، تولیت وقت آستان مقدس علوی تصمیم گرفت، رواق ابوطالب علیه‌السلام را بنا کند. بر همین اساس مسجد و ساباط و بخشی از دارالضیافه یا همان مهمانسرای آستان مقدس علوی، رواق ابوطالب را تشکیل دادند. دارالضیافه که در واقع داخل صحن مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام قرار دارد، در گذشته تکیه «بکتاشی‌ها» بود، اما این تکیه در دهه هشتاد میلادی برچیده شد.
به این ترتیب، در سال 1426 هـ/ 2005 م مسجد الرأس و ساباط و بخشی از دارالضیافه برچیده شدند تا توسعه بارگاه مطهر محقق شود. در واقع این توسعه از ضلع غربی و در جوار صحن و شبستان حضرت فاطمه زهرا علیها السلام انجام شد. این رواق در شکل جدید خود در سال 1432 هـ /2011 م افتتاح شد.
شاعر «علی الصفار» سال افتتاح رواق ابو طالب علیه‌السلام را طی قصیده‌ای تاریخ‌نگاری کرده است. وی در ابتدای آن می‌گوید:
«علی ذکر خیر المرسلین محمدا ** جمعنا هنا والخیر حط مغنامه»
وی در ادامه در زمینه تاریخ‌نگاری این رواق می‌گوید:
«وعند امیر النحو ارّخ لمسجد ** ابو طالب بالخیر یرسي دعائمه»
ویژگی‌های رواق ابو طالب علیه‌السلام
اگر به معیارهای هنری موجود نگاه کنیم، ملاحظه می‌کنیم که رواق مرتفع و در آن 24 ستون از جنس مرمر و مربعی شکل وجود دارد و مزین به نام‌های حسنی ذات باری تعالی است.
همچنین محراب مسجد الرأس در این رواق قرار دارد. البته این محراب در همان مکان محراب قدیم ساخته شده و در واقع محراب قدیم تجدید بنا شده است. محراب قدیمی، به محراب «البریق المعدنی» (فلزهای درخشان) معروف بود و در قرن 7 هجری در دوره ایلخانیان ساخته شده بود. پس از تجدید بنا محراب قدیمی در خزانه آستان مقدس علوی نگهداری می‌شود.
همچنین ملاحظه می‌کنیم، دیوارها و نیز سقف‌ها با قطعه‌هایی آینه کاری شده‌اند. سقف مسجد مزین به 14 گنبد است و این عدد نمادین می‌باشد و اشاره به چهارده معصوم علیهم‌السلام دارد. همچنین گنبدی وجود دارد که شبیه ورودی ساباط است که در گذشته برچیده شده بود.
در خصوص درب‌ها باید گفت که از ضلع غربی و در نزدیکی و جنب صحن غربی که سمت سر مبارک امیرالمؤمنین علیه السلام، سه درب و دو ورودی وجود دارد. درب وسط، دربی طلایی است و این درب را «حاج معین الجدی» اهدا کرد و نظیر و شبيه درب طلایی ضلع شرقی است. روی دو چارچوب درب و قوس بالای آن قصیده‌ای از «شیخ احمد وائلی» نوشته شده است.
اما در سمت مجاور یا همان دیوار حائل میان صحن و شبستان حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها و رواق ابوطالب علیه‌السلام ما 12 درب را داریم و این عدد هم نمادین است و اشاره به دوازده امام معصوم علیهم‌السلام دارد.
دو درب طلایی باقی می‌ماند، یک درب در ضلع شمالی و یک درب در ضلع جنوبی قرار دارد که یک درب از سمت ورودی قدیمی ساباط از ضلع شمالی و دربی دیگر هم از سمت ورودی قدیمی ساباط از ضلع جنوبی است. در دو طرف این دو درب قصیده‌هایی از «مؤمن قریش»، پدر امیرالمؤمنین علیه‌السلام، حضرت ابو طالب علیه السلام نوشته شده است.
یکی از قصیده‌های نوشته شده بر ایمان و یکتاپرست بودن و مسلمان بودن ابوطالب علیه‌السلام دلالت دارد. وی در این قصیده و در خطاب به رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله می‌گوید:
«ودعوتني وعلمت انّك ناصحي ** ولقد صدقت وکنت قبل امینا
ولقد علمت بانّ دین محمد ** من خیر ادیان البریة دینا»
مساحت رواق ابو طالب علیه‌السلام
مساحت مسجد به طرح توسعه حرم مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام افزوده شد تا به عنوان رواقی جدید در بارگاه مطهر علوی ایجاد شود و حرم مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام افزوده شود. نام این رواق، همان طور که در ابتدا ذکر آن رفت، رواق ابو طالب علیه‌السلام نهاده شد.
مساحت رواق ابو طالب علیه‌السلام تقریبا بالغ بر 1200 مترمربع می‌باشد و تقریبا دارای ظرفیتی پذیرش 2500 نمازگزار را دارد. اجرای این طرح در 11 ربیع الاول سال 1426 هـ/2005 م با حفظ مزارهای موجود در این منطقه پایان یافت و روی سنگ مرمری که سطح این رواق را می پوشاند، نام درگذشتگان و صاحبان این مزارها ذکر شده است.
سقف رواق ابو طالب علیه السلام دارای 14 گنبد کوچک کار شده و با نقش و نگارهای مختلف و آینه کاری به سبک معماری اسلامی است. ساختمان این رواق بر پایه 24 ستون استوار است. این رواق همزمان با سالروز ولادت امیرالمؤمنین علیه السلام در سیزدهم رجب سال 1432 هـ/ 16 ژوئن سال 2011 افتتاح شد.
انتهای پیام/ع
