با افزایش روزافزون حضور زائران و ارادتمندان امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) از سراسر جهان، متولیان و تولیت آستان مقدس علوی بر آن شدند تا در مسیر توسعه و گسترش حرم مطهر علوی گام بردارند. حاصل این اهتمام و دغدغه، طرح بزرگ توسعه حرم امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بود که نخستین مرحله‌ی آن با احداث صحن و شبستان حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) تحقق یافت.
این طرح عظیم، پاسخی به دو نیاز اساسی بود: نخست، ضرورت گسترش فضای حرم مطهر علوی که از دیرباز با همت بزرگان و معماران ایرانی، از جمله شیخ بهایی، مورد توجه و مرمت قرار گرفته بود؛ و دوم، احداث یادگاری ماندگار به نام دردانۀ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، بنایی که جلوه‌ای از عشق، هنر و ایمان را در جوار حرم مولای متقیان به تصویر می‌کشد.
گام نخست این پروژهٔ عظیم مهندسی، شناسایی مناسب‌ترین مکان برای اجرای طرح توسعه بود. پس از ماه‌ها بررسی، مطالعه و ارزیابی گزینه‌های مختلف، در نهایت ضلع غربی حرم مطهر علوی، در محدودهٔ میان رواق ابوطالب و مقام امام سجاد (علیه‌السلام) به‌عنوان بهترین گزینه تأیید شد و اجرای طرح رسماً آغاز گردید.
مقاوم‌سازی دیوارها در این پروژه با بهره‌گیری از تکنیک شمع‌گذاری انجام شده است؛ به‌طوری‌که حدود هزار شمع به ارتفاع ۲۵ متر، پیرامون محدودهٔ طرح را پوشش می‌دهد. عملیات خاک‌برداری از زمینی به طول ۴۰۰ متر و عرض ۱۵۰ متر با عمق حدود ۱۷ متر، هم‌زمان با مهار آب‌های سطحی و ایجاد دیوارهای مقاوم برای جلوگیری از ریزش و رانش خاک، از جمله اقدامات بزرگ و پیچیده‌ای است که به‌دست مهندسان ایرانی در جریان طرح توسعهٔ حرم مطهر علوی به انجام رسیده است.
از دیگر مراحل مهم این پروژهٔ عظیم، عایق‌بندی دقیق سازه بود که با دقت و ظرافتی مثال‌زدنی توسط متخصصان ایرانی اجرا شد. همچنین بتن به‌کاررفته در این طرح ترکیبی نوآورانه و بسیار کارآمد است که حاصل ابتکار و دانش مهندسان ایرانی به‌شمار می‌رود.
ارتفاع نسبتاً کم گنبد اصلی حرم مطهر علوی و دغدغهٔ امکان مشاهدهٔ آن از نخستین لحظهٔ ورود به شبستان، اساتید برجستهٔ طراحی و معماری ایران را بر آن داشت تا در طرح خود به‌سوی ساخت سازه‌ای با سه طبقه در زیر زمین و یک طبقه بر روی زمین حرکت کنند. این تصمیم، با وجود دشواری‌های فنی و مهندسی فراوان، با موفقیت اجرا شد و به یکی از ویژگی‌های شاخص این پروژه تبدیل گردید.
در بخش تأسیسات نیز، با توجه به عظمت طرح و ضرورت حفظ آرامش محیط حرم، تصمیم گرفته شد که تمامی تجهیزات تأسیساتی در فاصله‌ای حدود ۵۰۰ متری از صحن مطهر مستقر شوند. به این ترتیب، سیستم‌های تهویه، سرمایش و گرمایش از طریق تونلی عظیم به همان وسعت، هوا را به داخل صحن منتقل می‌کنند و بدین‌وسیله از ایجاد هرگونه آلودگی صوتی در فضای حرم جلوگیری می‌شود.
طراحی شبستان حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) با الهام از معماری اصیل اسلامی–ایرانی و توسط گروهی از مهندسان و معماران برجستهٔ دانشگاه شهید بهشتی ایران انجام شده است.
از اینجا جلوه‌های زیبایی از هنر معماری ایرانی اسلامی این صحن را مشاهده کنید.
این صحن از دو بخشِ زیارتی و غیر زیارتی تشکیل شده است تا بتواند تمامی نیازهای حرم مطهر علوی را به‌طور کامل برآورده سازد.
الف) بخش زیارتی
بخش زیارتی این مجموعه در زمینی به مساحت ۲۹ هزار مترمربع احداث شده و شامل چهار طبقهٔ اصلی و سه نیم‌طبقه است. این بخش با زیربنایی حدود ۸۵ هزار مترمربع و ظرفیت پذیرش حداکثر ۱۰۰ هزار نفر در ساعت، از بزرگ‌ترین فضاهای زیارتی حرم مطهر علوی به‌شمار می‌آید.
فضاهای این بخش شامل سه طبقه شبستان و صحن روباز، حوزهٔ علمیه، واحدهای درمانی، تأسیسات فنی، انبارها، بخشی از سرویس‌های بهداشتی و بخش‌های خدماتی دیگر است که همگی با هدف تأمین نیازهای زائران علوی طراحی و اجرا شده‌اند.
از مهم‌ترین جلوه‌های تزئینات داخلی شبستان حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) می‌توان به سنگ‌کاری بیش از یک‌هزار و ۲۰۰ ستون اشاره کرد. در طراحی این فضا، هر طبقه با نوعی سنگ متفاوت پوشانده شده است که جلوه‌ای چشم‌نواز و منحصربه‌فرد به شبستان بخشیده است. همچنین، وجود بیش از ۸۰۰ گنبد داخلی در سراسر شبستان، شکوه و عظمت معماری اسلامی–ایرانی را در این اثر ماندگار به نمایش می‌گذارد.
ب) بخش غیر زیارتی
بخش غیر زیارتی این مجموعه شامل فضاهایی چون موزه، کتابخانه، طهارت‌خانه و وضوخانه، ساختمان‌های اداری، مهمان‌سرا، رستوران و پارکینگ اختصاصی است. این بخش با هدف ارائه خدمات رفاهی، فرهنگی و پشتیبانی به زائران و مجموعهٔ حرم مطهر علوی، طراحی و ساخته شده است.
- بخش اداری و اطلاع‌رسانی
این بخش در زمینی به مساحت ۴۴۰۰ مترمربع و با زیربنایی حدود ۱۵ هزار مترمربع ساخته شده است. این بخش شامل واحدهای اداری، فنی و مهندسی، سالن اجتماعات، بخش‌های خدماتی و سایر فضاهای مرتبط می‌باشد.
- کتابخانه
کتابخانه نیز در زمینی به مساحت ۳۱۰۰ مترمربع و با زیربنای ۲۰۰۰ مترمربع احداث شده و در شش طبقه طراحی شده است. این کتابخانه دارای ظرفیت بیش از ۲۵۰ هزار جلد کتاب است و بخشی مهم از امکانات فرهنگی حرم مطهر علوی محسوب می‌شود.
- مهمان‌سرا و مضیف حرم
در زمینی به مساحت ۴۴۰۰ مترمربع و با زیربنایی ۱۴ هزار و ۵۰۰ مترمربع ساخته شده است و ظرفیت پخت و آماده‌سازی ۱۰ هزار وعده غذا در هر نوبت را دارا می‌باشد.
- طهارت‌خانه و وضوخانه
این بهش نیز در زمینی به وسعت ۱۵ هزار مترمربع واقع شده و دارای ۹۰۰ چشمه سرویس بهداشتی است. با احتساب سرویس‌های اطراف صحن فعلی، این بخش قادر به خدمات‌رسانی به بیش از ۱۴۰ هزار زائر خواهد بود.
- پارکینگ اختصاصی
این پارکینگ در زمینی به وسعت ۱۰ هزار مترمربع احداث شده است.
- موزه
در زمینی به وسعت ۳۱۰۰ مترمربع و با زیربنای ۱۸ هزار مترمربع در شش طبقه احداث گردیده است.
نمونه هایی از هنر تماشایی نورپردازی صحن حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را از اینجا مشاهده نمایید.
با تکمیل این پروژه، حرم مطهر علوی اکنون دارای فضاهای زیارتی و خدماتی بروز و جلوه‌های هنری منحصربه‌فرد است که با دانش و ابتکار مهندسان ایرانی طراحی شده و تجربه‌ای آرامش‌بخش و کارآمد برای میلیون‌ها زائر را فراهم می‌کند.
یک پاسخ
هم انبیا ،هم اولیا ،گویند در محشر همه یافاطمه یافاطمه یافاطمه یافاطمه