امام محمد بن علی التقی علیهما السلام نهمین پیشوای شیعیان که مشهور است به جوانترین امام، در دهم رجب سال ۱۹۵ هجری قمری در مدینه النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دیده به جهان گشود. پدرش امام رضا علیه السلام و مادرش سبیکه نام داشت. مهم ترین لقب آن حضرت، جواد است.
ضمن تبریک این روز فرخنده، ولادت امام جواد علیه‌السلام بهانه ای شد تا احادیث ارزشمندی که ایشان از امیرالمومنین علیه‌السلام برای عبدالعظیم حسنی نقل کرده است را مرور نماییم.
ابوتراب عبدالله روایتی از عبدالعظیم حسنی نقل کرده است:
به امام جواد علیه‌السلام عرض کردم. ای فرزند رسول خدا! از پدرانت، حدیثی برایم بیان فرما؛ حضرت فرمود: پدرم از جدم از پدرانش. برایم نقل کرده است که؛
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«مردم تا وقتی متفاوتند، در خیر و نیکی بسر برند و چون یکسان گردند، نابود شوند.»
راوی گفت: عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«اگر بر اسرار یکدیگر مطلع می شدید یکدیگر را دفن نمی نمودید.»
راوی گفت: عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«شما البته نمی توانید با دارایی خود، به همه مردم احسان کنید؛ بنابراین با گشاده رویی و برخورد پسندیده، آنان را فرا گیرید»؛
چه اینکه من از رسول خدا شنیدم که فرمود:
«شما البته با دارایی خویش نمی توانید به همه مردم احسان کنید، پس آنها را با خلق و خوی خود فرا گیرید.»
راوی گفت: عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«کسی که به سرزنش روزگار پردازد، سرزنشش به درازا خواهد کشید.»
راوی گفت: عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«همنشینی با شریران و بدان، بدگمانی به نیکان و خوبان را در پی می آورد.»
راوی گفت: عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«بد ره توشه ای است به سوی معاد، دشمنی با بندگان.»
راوی گفت: عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«بهای هر کس، به اندازه مقدار نیکی است که انجام می دهد.»
راوی گفت: عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«شخصیت آدمی در زیر زبان نهفته است.»
راوی گفت: عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«کسی که قدر خود را شناخت، هلاک نگردید.»
عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«تفکر پیش از هر کاری، از پشیمانی ایمنت می گرداند.»
راوی گفت: عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«کسی که به روزگار اعتماد نماید، شکست می خورد.»
راوی گفت: عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«هر کس به رأی و نظر خود بسنده نماید و خود را غنی و بی نیاز از دیگران بداند، جانش را به خطر افکنده است.»
راوی گفت:عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«اندک بودن عائله، یکی از دو آسانی است.»[۱]
راوی گفت:عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«کسی که دچار خود پسندی شد، به هلاکت رسید.»
راوی گفت:عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«کسی که به جایگزین (و عوض داشتن انفاق مال در راه خدا) یقین داشته باشد، در بخشش سخاوتمند خواهد بود.»
راوی گفت:عرض كردم: بيش از اين بفرماييد . فرمود:
امیرالمؤمنین علیه‌السلا م فرمود:
«کسی که به سلامت بودن خویش از سوی زیر دستان راضی باشد (حق و حقوق آنها را رعایت کند)، از سلامتی مافوقش بهره مند می شود.»
راوی گفت: عرض کردم: مرا بس است.
پانویس:
[۱]: نباید گمان نمود که این روایت به کم فرزندی تشویق می نماید. آیت الله سید محمد حسین حسینی طهرانی در این خصوص می فرمایند: دیده شده است که بعضی از غیر مطّلعین برای رجحان کاهش فرزند استدلال کرده اند به روایت «نهج البلاغة »: قِلَّةُ الْعِیالِ أَحَدُ الْیسَارَینِ. «کمی افراد نانخور انسان یکی از دو وسیله توانگری می باشد. »
و ندانسته اند که: عیال در لغت عرب به معنی فرزند نیست ؛ چه بسا فرزندانی که نانخور انسان نیستند، و چه بسا عائله ای که فرزند نمی باشند. عیال به معنی نانخور و در تحت عیلوله و مخارج انسان در آمدن است ؛ مانند خادم و خادمه و شاگردان کسب و غلام و کنیز و میهمانان وارد بر انسان، و تکفّل مخارج بسیاری از اقوام و محارم و زوجه و امثالها که تحت مخارج و عیلوله انسان زیست میکنند. بنابراین نسبت میان عیال و اولاد، نسبت عموم و خصوص مِن وجه می باشد.
ومنافات ندارد که ترغیب به کثرت فرزندان شده باشد؛ با وجود این، توصیه شده باشد که هر چه انسان بتواند افراد تحت عیلوله خویشتن را تقلیل کند یک گونه توانائی و توانگری را حائز گردیده است. این از یک ناحیه.
و از ناحیه دیگر، در جمله أَحَدُ الْیسَارَینِ، ترغیبی و تحریضی بدان نیست ؛ بلکه توانگری برای انسان از دو راه تحصیل می شود: یکی از راه کسب مال و صرف آن بر عائله کثیره ؛ و دیگری حصر عائله در قلّت با وجود قلّت مال. هر کدام را میخواهی انتخاب کن ! هذا أوّلاً.
و ثانیاً ایشان توجّه نکرده اند به گفتار دیگر مولی الموحّدین أمیرالمؤمنین علیه السّلام قبل از این حکمت که می فرماید: تَنْزِلُ الْمَعُونَةُ عَلَی قَدْرِ الْمَئُونَةِ. («نهج البلاغة » طبع دکتر صبحی صالح، باب حکم، ص۴۹۴، حکمت ۱۳۹)«کمک و مساعدت آسمانی به مقدار مؤونه زندگی و مخارج لازم فرود می آید. »
بنابراین: «هر که بامش بیش برفش بیشتر»
خداوندِ رازق عالم قادر حکیم، که از عوالم غیب روزی را نازل می فرماید برای هر فرد بخصوصه روزی جداگانه میرساند؛ برای یکی،یکی ؛ برای هزار، هزار. (رساله نکاحیه: کاهش جمعیت ضربه ای سهمگین بر پیکر مسلمین، آیت الله حاج سید محمد حسین حسینی طهرانی، ص ۲۳۹)
منبع:
فرهنگ جامع سخنان امام جواد، مسلم صاحبی، زمستان: ۱۳۸۷، صص۵۷-۶۰. -۲- عیون اخبار الرضا علیه السلام، جلد۲، ص ۵۳ ,
