شهر نجف اشرف را به تعدد مساجدش می‌شناسند. در این شهر مساجد زیادی وجود دارد که دارای پیشینه‌های تاریخی کهنی هستند.
نجف اشرف کلان‌شهری اسلامی و مرکزی دینی است و مساجد و حسینیه‌ها در تمامی کوچه‌های بخش قدیمی شهر نجف انتشار یافته‌اند. این مساجد و حسینیه‌ها در محدوده 4 محله معروف بخش قدیمی شهر یعنی «مشراق، براق، عماره و حویش» قرار دارند.
دلیل منطقی دیگری نیز برای فزونی انتشار مساجد در شهر نجف اشرف نیز وجود دارد، این‌که مراجع تقلید و علما مشهور در گذشته نماز جماعت را در صحن مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام یا در مرقد مطهر آن حضرت برپا نمی داشتند، زیرا این کار را ایجاد محدودیت برای زائران قلمداد می‌کردند، به عنوان مثال «شیخ جعفر کاشف الغطاء» در کتاب خود «کشف الغطاء» تصریح می‌کند که «برپایی نماز جماعت در صحن مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام غصب حقوق زائران است!»، در هر حال این شخصیت‌ها، علما و مجتهدانی بوده‌اند که نظر مختص به خود را داشته اند، اما این باعث شد تا مراجع و علما در گذشته مساجد ویژه‌ای برای خود در محلات چهار گانه نجف اشرف داشته باشند و آن‌ها نماز خود را اقامه می‌کردند، در عین حال این مساجد محلی برای دروس حوزوی این علما هم بود.
معروف‌ترین مساجد تاریخی و قدیمی نجف اشرف
اگر بخواهیم اشاره‌ای به مشهورترین و قدیمی‌ترین مساجد در محلات چهار گانه شهر نجف اشرف داشته باشیم، باید به سوی قدیمی‌ترین محله برویم که محله مشراق است.
قدیمی‌ترین مسجد در تمامی بخش قدیمی شهر و به طور مشخص در محدوده محله مشراق و البته به استثنای مساجد ملحق‌شده به صحن مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام یعنی مسجد الرأس، مسجد عمران بن شاهین و مسجد خضرا، مسجد مرجع طائفه شیعه یا همان شیخ «ابو جعفر طوسی» است. ابوجعفر طوسی در سال 460 هجری فوت کرده‌اند.
دومین مسجد قدیمی شهر نجف اشرف در محله براق قرار دارد و مسجد «طریحی» است. این مسجد منسوب به مرجع عالی‌قدر زمان خویش «محقق شیخ فخرالدین طریحی» است. ایشان در سال 1085 هجری فوت کرده‌اند. برخی این مسجد را به گذشته‌ای دورتر و به «محقق کرکی» منسوب می‌کنند. ایشان هم در سال 940 هجری فوت کرده‌اند.
در محله عماره ما دو مسجد مشهور و قدیمی را داریم: نخستین مسجد، مسجد جواهری است. مرجع عالی قدر «شیخ محمد حسن» صاحب کتاب «جواهر» این مسجد را تأسیس کردند. ایشان در سال 1264 هجری فوت کرده‌اند.
دومین مسجدی که در این محله داریم، مسجد کاشف غطاء است. مرجع تقلید «شیخ موسی آل کاشف غطاء» این مسجد را تأسیس کرده‌اند. ایشان هم در سال 1331 هجری فوت کرده‌اند. ایشان فرزند مرجع عالی قدر شیخ جعفر آل کاشف غطاء بزرگ است.
انتهای محله حویش مسجد هندی قرار دارد. این مسجد در دوره «علامه شیخ حسین نجف» بنا شد. ایشان در سال 1251 هجری از دنیا رفته‌اند. در مدت اخیر «سید محسن حکیم» اقدام به توسعه و بازسازی این مسجد کرد.
مسجد دیگری که مشهور است، مسجد «انصاری» است که به مسجد «ترک‌ها» نیز شناخته می‌شود. مرجع عالی قدر «شیخ مرتضی انصاری» این مسجد را تأسیس کردند. ایشان در سال 1281 هجری از دنیا رفته‌اند.
این مساجد مهم‌ترین و قدیمی‌ترین در بخش قدیمی نجف هستند. همانطور که ملاحظه می‌کنیم این مساجد توسط مراجع طائفه شیعی در آن زمان تأسیس شده اند.
