مرقد مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام دارای پیشینه‌ای کهن است و در طول تاریخ مریدان آن حضرت تلاش کرده‌اند، ارادت خود را در قالب ساخت، بازسازی و نوسازی آن بیان کنند.
اگر گفته شود که مرقد مطهر امیرالمؤمنین علیه‌السلام تکه‌ای از بهشت روی زمین است، گزافه گفته نشده است، این نقطه بهشتی دارای پیشینه و تاریخچه‌ای کهن است که این گزارش تلاش دارد، در چندین بخش به آن به تفصیل بپردازد. بخش سوم و پایانی این گزارش به صندوق خاتم کنونی مرقد مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام و نقطه «اصبعین» یا دو انگشت و کرامات آن می‌پردازد.
صندوق خاتم کنونی مرقد مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام
صندوق خاتم کنونی مرقد مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام را سلطان «محمد جعفر بن محمد صادق زند» در سال 1787 م به حرم مطهر اهدا کرد. این صندوق شاهکار و تحفه هنری بی‌همتایی است، چراکه از دقت بسیار در ساخت و زیبایی بی‌نظیر در نقش و نگار و خطوط بهره می‌برد. این صندوق خاتم از چوب ساج هندی مرصع با عاج، صدف و انواع دیگری از چوب‌های رنگی ساخته شده است. صندوق از چهار گوشه به نوشته‌هایی از سوره‌های قرآن، احادیث نبوی و دعای جوشن کبیر مزین شده و نام اهداکننده، نجار و خطاط و تاریخ ساخت آن، در قسمت سر مطهر حضرت نوشته شده است.
در بخش جنوبی صندوق جایگاه معروفی به نام دو انگشت وجود دارد که یادآور برخی کرامت‌هایی ضریح مطهر است. پس از پایان ساخت صندوق در سال 1203ه/1788م، صندوق از ایران به نجف اشرف ارسال شد. تاریخ نصب صندوق خاتم در ضریح شریف را «سید صادق الفحام»، شاعر نجفی در قصیده‌ای ثبت کرده است.
صندوق خاتم مزار مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام طی حملات نظامی رژیم بعث در پی انتفاضه شعبانیه در سال 1411ه/1991م آسیب دید. لذا وقتی در سال 2017 پنجره نقره ضریح مطهر مورد بازسازی قرار گرفت، شیشه اطراف صندوق خاتم نیز با شیشه‌ای بسیار خوب تعویض شد و اطراف آن با نوارهای طلاکاری شده مزین شد که روی آن‌ها «یاعلی» حک و با یاقوت قرمز مزین شده بود. همچنین روی صندوق پارچه سبز گران‌بهایی قرار داده شد که روی آن نوشته‌هایی با رشته‌های طلا دوخته و روی پارچه با مروارید و سنگ‌های قیمتی مانند عقیق و یاقوت مزین شده بود.
منظور از صندوق خاتم موجود در داخل ضریح شریف چیست
اما منظور از صندوق خاتم موجود در داخل ضریح شریف چیست و آیا صندوق‌های دیگری غیر از این صندوق نیز وجود داشته‌اند؟
صندوق خاتم، همان صندوق چوبی است که به صورت مستقیم روی مزار امیرالمؤمنین علیه‌السلام قرار می‌گیرد. منظور از هنر خاتم کاری، هنری است که ایرانی‌ها در آن تبحر خاصی دارند و عبارت است، از مزین کردن سطوح چوبی به انواع چوب گرانقیمت و عاج و حتی طلا و نقره است.
تاکنون چندین صندوق روی مزار شریف قرار گرفته است. اولین آن صندوق «امین عباسی» است. این صندوق دارای داستانی است. این‌که یکی از شخصیت‌های دوره «معتمد عباسی» که از چهره‌های معروف بنی عباس بود، گروهی را به نجف فرستاد. لازم به ذکر است که در آن زمان مزار شناخته شده بود و مردم به زیارت آن می‌آمدند. در هر صورت وی از آن گروه می‌خواهد که نبش قبر کنند و پیکر مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام را برای وی بیاورند. در آن زمان کرامتی از سوی امیرالمؤمنین علیه السلام آشکار می‌شود، این‌که همگی افراد آن گروه که وارد قبر شده و برای نبش قبر اقدام کرده بودند، به یک‌باره و فورا می‌میرند. وقتی خبر به گوش این شخصیت می‌رسد، توبه می‌کند و اقدام به ساخت صندوقی چوبی می‌کند که روی مزار مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام قرار می‌گیرد. این واقعه در سال 273 هجری رخ می‌دهد. البته برخی از مؤرخین در این تاریخ ابراز تردید کرده‌اند. این مؤرخین می‌گویند که در دوره «داوود عباسی»، والی وقت کوفه و عموی منصور رخ داده است.
درحالی که روایت موجود در «تذهیب الاحکام» تألیف شیخ طوسی و همچنین «فرحه الغریب» ابن طاووس سال وقوع این رخ داد را 273 هجری عنوان می‌کنند.
صندوق دیگری نیز وجود داشت که «ابن بطوطه»، جهانگرد معروف از آن یاد می‌کند. وی وقتی به زیارت نجف اشرف مشرف شد و در سال 727 ه/1327 م وارد حرم مطهر شد، نقل می‌کند که میزی چوبی دیدم که بدنه آن طلاکاری شده بود و با میخ‌های نقره میخ کاری شده بود. همچنین روی آن سه مزار وجود داشت که مزارهای حضرت آدم، حضرت نوح و حضرت علی بن ابی‌طالب علیه السلام بود.
همچنین از صندوق «اسماعیل صفوی» نیز در تاریخ یاد شده است. نقل است که وی تعدادی صندوق خاتم به عتبات مقدسه، از جمله آستان مقدس علوی اهدا کرد.
بعد از آن، «حسن پاشا»، والی وقت بغداد اقدام به بازسازی و نوسازی صندوق مزار شریف در سال 1126ه/1714م کرد. اما صندوق کنونی، از صندوق‌های گرانقیمت، نفیس و ارزشمندی است که سلطان «محمد جعفر بن محمد صادق زند» آن را در سال 1202ه/1787م اهدا کرد و یک سال بعد از اهدا یعنی در سال 1203 هجری نصب شد. مستنداتی که تاریخ نصب این صندوق را ذکر کرده‌اند، قصیده‌ای از «سید صادق الفحام» است که در آن به تاریخ نصب صندوق اشاره کرده است.
ویژگی‌های صندوق خاتم
اگر بخواهیم از هنرهای به کار رفته در این صندوق صحبت کنیم، باید گفت که این صندوق از چوب ساج هندی ساخته شده و با چوب‌های گران‌ها و عاج خاتم کاری شده است. روی صندوق با خطی بسیار زیبا آیاتی از قرآن، احادیث نبوی در مدح و ستایش امیرالمؤمنین علیه السلام، نام‌های حسنی ذات باری‌تعالی حک شده است. همچنین همان طور که گفته شد، در قسمت سر مبارک حضرت که در پایین صندوق قرار دارد و در وسط آن نام اهداکننده صندوق یعنی سلطان «محمد جعفر زند» و نام سازنده صندوق یعنی نجار «محمد حسین شیرازی» و نام خطاط یعنی «محمد بن محی الدین حسینی» ذکر شده است.
وقتی پنجره ضریح مطهر پیشین برداشته و پنجره جدید در سال 1942 میلادی نصب شد، برای نگهداری و محافظت، صندوق خاتم در اتاقک شیشه‌ای قرار داده شد. این اتاقک شیشه‌ای را «حاج صالح جوهرچی» در سال 1361ه/1942م به آستان مقدس علوی اهدا کرد و ساخت آن به دست «حاج محمد سعید صایغ» صورت گرفت. شعری که «حسن سبتی» در این خصوص سروده که تاریخ نصب صندوق و و اهدای اتاقک شیشه‌ای توسط حاج صالح جوهرچی را ثبت می‌کند.
همان طور که می‌دانید، طی انتفاضه شعبانیه رژیم بعث به حرم مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام اهانت روا داشت و ترکش‌های حملات این رژیم به حرم مطهر اصابت کرد و درب‌ها، پنجره و صندوق خاتم در حرم مطهر آسیب دید، به همین دلیل تولیت آستان مقدس علوی در سال 2017 عملیات نوسازی و بازسازی پنجره ضریح مطهر را توسط کادرهای فنی و مهندسی طایفه بُهره آغاز کرد.
طی این عملیات شیشه اتاقک شیشه‌ای تعویض شد و شیشه‌ای به ضخامت 7 سانتی‌متر برای آن در نظر گرفته شد. این اتاقک شیشه‌ای از صندوق در برابر ترکش‌های گلوله، شلیک تیر و آتش‌سوزی محافظت می‌کند.
علاوه بر آن، روی اتاقک پارچه‌ای بسیار گرانقیمت از جنس «برده» روی آن قرار داده شد. این پارچه با نخ‌های طلا گلدوزی شده و مزین به مروارید و سنگ‌های قیمتی است.
نقطه دو انگشت
در مزار مطهر امیرالمؤمنین علیه السلام نقطه‌ای معروف به «اصبعین» یا «دو انگشت» وجود دارد. در این نقطه کرامت‌هایی از مزار شریف ظاهر شده است، از مهم‌ترین این کرامت‌ها که در کتاب‌ها نیز یاد شده است، داستان «مره بن قیس» است.
مره بن قیس، از جمله افراد متمول و صاحب نفوذ در زمان خود بود که هزاران نفر به وی خدمت می‌کردند. یک روز در مجلسی که داشت، قومی یادآور می‌شود که «امام علی» پدران و اجداد تو را به قتل رسانده است.
مره بن قیس سؤال می‌کند که ایشان کجا به خاک سپرده شده‌اند، آن قوم راه نجف را به وی نشان می‌دهند. گفته می‌شود که وی با یک لشکر به نجف گسیل می‌شود و با اهالی نجف درگیر می‌شود.
اما موفق به ورود به نجف و سپس حرم مطهر می‌شود. وقتی وارد حرم شد، به سمت مزار می‌رود و رو در روی سمتی که صورت مبارک حضرت هست قرار می‌گیرد و برای حضرت خط و نشان می‌کشد و خطاب به حضرت می‌گوید که شما پدران و اجداد مرا به قتل رساندید، من هم امروز اینجا آمد‌ه‌ام تا مزار شما را تخریب و نبش قبر کنم.
گفته می‌شود، در این هنگام از مزار مطهر حضرت دو انگشت به شکل شمشیر «ذو الفقار» ظاهر می‌شود و او را از وسط به دو نیم می‌کند و جسد مره بن قیس به دو تکه سنگ تبدیل می‌شود. افزون بر آن، کرامات دیگری از این نقطه ظاهر شده است.
انتهای پیام/ع
