علاوه‌بر روایات معتبر از اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، بسیاری از مورخان، دانشمندان و علمای شیعه و سنی نیز تصریح کرده‌اند که قبر مطهر مولای متقیان در نجف اشرف واقع شده است.
روایت مورخان و دانشمندان
«خلیفة بن خیاط» می‌نویسد:
«امیرمؤمنان (علیه‌السلام) در شعب بنی‌عبدالمطلب مکه به دنیا آمد. در کوفه به شهادت رسید و فرزندش، حسن (علیه‌السلام) بر او نماز خواند. سپس در رحبۀ کوفه دفن شد و به نقلی در حیره نجف دفن گردید.»
احمد بن اسحاق بن واضح یعقوبی در تاریخ یعقوبی می‌نویسد:
«امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در شب جمعه، نخستین شب از دهه آخر رمضان سال ۴۰هجری، در سن ۶۳سالگی شهید شد. امام حسن (علیه‌السلام) بدن او را غسل داد و بر او نماز خواند و هفت تکبیر گفت، سپس فرمود: بر هیچ‌کس بعد از پدرم چنین تکبیر نخواهم گفت. سپس او را در کوفه در محلی به نام غَری به خاک سپردند.»
احمد بن اعثم کوفی در «الفتوح» می‌نویسد:
«امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) شبانه، در محلی به نام غری دفن شد. گروهی نیز گفته‌اند بین خانه‌اش و مسجد دفن شد و خدا داناتر است.»
محمد بن علی شَلمغانی به نقل از سید بن طاووس گفته است:
«امیرمؤمنان (علیه‌السلام) در پشت کوفه دفن شد. آن حضرت به فرزندش، حسن (علیه‌السلام) وصیت کرد که هرجا تابوت توقف کرد، همان‌جا را حفر کن؛ چراکه در آنجا حفره‌ای آماده وجود دارد و این همان قبری است که حضرت نوح حفر کرده است.»
مسعودی در «مروج ذهب» می‌نویسد:
«در مورد محل دفن حضرت اختلاف نظر وجود دارد، برخی معتقدند در غری نزدیک کوفه دفن شده است، عده‌ای گفته‌اند در مسجد کوفه، گروهی نیز رحبه، قصر امارت کوفه را ذکر کرده‌اند و برخی می‌گویند به مدینه منتقل شد و کنار حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) دفن شده است، روایت‌های دیگری نیز نقل شده است.»
ابوالقاسم محمد بن حَوقَل، جغرافیدان و جهانگرد در «صوره الارض» می‌نویسد:
«قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در کوفه قرار دارد، و کنار زاویۀ مسجد جامع دفن شده است و به‌دلیل ترس از بنی‌امیه پنهان گردید. در آن محل دکان یک علاف (علوفه فروش) بود؛ اما بیشتر فرزندان او می‌گویند قبر در همان جایی است که اکنون در فاصلۀ یک فرسخی کوفه شناخته شده است.»
شیخ علی بن محمد خزاز قمی رازی در کتاب « کفایة الاثر» به نقل از طارق بن شهاب بیان می‌کند:
«امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در شب بیست و یک رمضان سال چهلم هجری، شهید شد و در غَری دفن شد.»
تأکید مورخان بر محل قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)
شریف رضی می‌نویسد:
«دربارۀ محل دفن امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نظرات متفاوتی وجود دارد؛ برخی اعتقاد دارند که ایشان در رحبه دفن شده، گروهی دیگر امارت کوفه را محل دفن دانسته‌اند و عده‌ای نیز باور دارند که قبر ایشان به مدینه منتقل شده است. بااین‌حال، نظر معتبر و مورد پذیرش این است که حضرت در غری، واقع در نجف کوفه، دفن گردیده است. دلیل این نظر نیز به زیارت امام صادق (علیه‌السلام) از قبر ایشان در همین مکان بازمی‌گردد، زمانی که منصور دوانیقی محل قبر ایشان را مشخص کرد.»
محمد بن علی ابن‌شهرآشوب از غزالی نقل می‌کند:
«بر اساس گفته‌های مردم، امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در نجف به خاک سپرده شده‌اند. نقل می‌کنند که پیکر ایشان را بر پشت شتری قرار دادند و شتر مسیر را تا محل دفن طی کرد و در همان نقطه توقف کرد. تلاش‌ها برای حرکت دادن شتر بی‌نتیجه ماند، به همین دلیل تصمیم گرفتند پیکر ایشان را در همان مکان دفن کنند.»
عبدالرحمن بن جوزی نقل می‌کند:
«شیخ ابوبکر بن عبدالباقی نقل کرد که از «ابوغنائم بن نرسی» شنیده است که اظهار داشت هیچ‌کدام از اهل‌سنت و حدیث در کوفه حاضر نشده‌اند تا قبری از صحابه به‌طور مشخص شناخته شود، غیر از قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام).»
محل دفن امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) به روایت علما
علی بن ابی‌بکر هروی می‌گوید:
« شهر نجف در قلب خود آرامگاه امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) را جای داده است و جمعی از علویان و اشخاص برجسته در آن حضور دارند.»
شهاب الدین یاقوت حموی می‌نویسد:
«دربارۀ محل دفن حضرت اختلاف نظر وجود دارد؛ گروهی معتقدند که در منطقه‌ای مشهور دفن شده است، برخی گفته‌اند آرامگاه در مسجد قرار دارد، عده‌ای گفته‌اند در رحبه؛ قصر امارت کوفه به خاک سپرده شده و بعضی بر این نظرند که به مدینه منتقل شده و در کنار حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) دفن شده است.»
ابن‌اثیر جزری می‌نویسد:
«پس از شهادت حضرت، برخی گفتند او را در مسجد جامع دفن کردند، برخی گفتند در قصر امارت کوفه، اما صحیح آن است که قبر در همان مکانی است که اکنون زیارت می‌شود.»
کمال‌الدین محمد بن طلحه شافعی می‌نویسد:
«پیکر را در دل شب در غری دفن کردند. بعضی گفته‌اند بین خانه‌اش و مسجد اعظم و خدا داناتر است.»
سبط بن جوزی می‌گوید:
«در مورد محل دفن حضرت اختلاف است، اما روایت مشهور و معتبر آن است که قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در نجف و در همان مکانی که اکنون زیارت می‌شود قرار دارد.»
علی بن عیسی اربلی می‌گوید:
«در مورد محل دفن امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در غری، اخبار کافی و شفافی رسیده است. در این موضوع هیچگونه قصد یا نیتی وجود ندارد و اختلافات کاملاً واضح و مشخص هستند. همۀ شیعیان متفق هستند که او در غری دفن شده، همان مکانی که اکنون زیارتگاه است و این اخبار از گذشتگان و امامان معصوم نقل شده است. حتی اگر برخی مخالف باشند، این اختلاف به ما ضرری نخواهد رساند.»
حافظ محب‌الدین احمد بن عبدالله طبری می‌گوید:
«در مورد محل دفن اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی گفتند در قصر امارت کوفه، برخی در رحبه و برخی نیز در نجف حیره، یا در مسیر حیره.»
صفی‌الدین محمد بن علی بن طباطبا حسنی (ابن‌طقطقی) می‌نویسد:
«امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) شبانه در غری دفن شد و قبر او پس از مدتی آشکار شد، همان مکانی که امروزه زیارت می‌شود و مردم از همه‌جا برای زیارت آن می‌آیند. خداوند او و فرزندانش را پاک گردانیده است.»
ابن‌طقطقی همچنین می‌گوید:
«دفن امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) شبانه در غری بود و سپس قبرش آشکار شد، همان مکانی که امروزه زیارت می‌شود.»
عمادالدین اسماعیل بن علی (ابوالفدا) می‌نویسد:
«قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در نزدیکی شهر نجف، جایگاهی والا و ارزشمند دارد که افراد از نقاط مختلف دنیا برای زیارت آن روانه می‌شوند.»
ابوالفدا می نویسد:
«در مورد محل قبر اختلاف است؛ برخی گفتند او کنار قبله مسجد جامع یا قصر امارت کوفه دفن شده، برخی گفتند فرزندش، حسن (علیه‌السلام) او را به مدینه برد و کنار همسرش، فاطمه (سلام‌الله‌علیها) دفن کرد؛ اما نظر صحیح و مورد قبول ابن‌اثیر و دیگران این است که قبر او در نجف و همان مکانی است که امروزه زیارت می‌شود.»
جمال‌الدین یوسف بن زکی حلبی (حافظ مزی) می‌گوید:
«در مورد محل دفن اختلاف نظر وجود دارد؛ عده‌ای بر این باورند که در قصر امارت کوفه دفن شد، برخی دیگر گفته‌اند که در رحبه و گروهی نیز محل دفن را در نجف، حوالی منطقه حیره دانسته‌اند. همچنین روایت شده که امام جعفر صادق (علیه‌السلام) فرموده‌اند محل قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) ناشناخته است.»
حمدالله مستوفی قزوینی در کتاب « نزهة القلوب» می‌نویسد:
«یک فرسخ دورتر از شهر کوفه، محل دفن امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) قرار دارد که به غری معروف است.»
ابراهیم بن محمد فارسی اصطخری می‌نویسد:
«قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در نزدیکی شهر نجف قرار دارد. دربارۀ مکان دقیق آن اختلاف نظرهایی وجود دارد؛ عده‌ای معتقدند این قبر در گوشه‌ای از مسجد جامع قرار دارد و به‌دلیل ترس از بنی‌امیه مخفی نگه داشته شده است. برخی دیگر گفته‌اند که این محل حدود دو فرسخ از کوفه فاصله دارد و نشانه‌هایی همچون آثار قبور و یک پل کوچک در آنجا دیده می‌شده است.»
شیخ محب‌الدین محمد بن محمد بن شحنه می‌گوید:
«در مورد محل قبر اختلاف نظر وجود دارد؛ اما صحیح آن است که او در همان مکانی دفن شده که امروزه در نجف زیارت می‌شود.»
احمد بن علی قلقشندی می‌نویسد:
«امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در هفده شب مانده به ماه رمضان سال ۴۰هجری در عراق به شهادت رسید و در نجف دفن شد، این محل صحیح و مشهور است.»
ابن‌عنبه می‌گوید:
«در مورد محل دقیق قبر اختلافاتی وجود دارد، اما صحیح آن است که او در مکانی دفن شده که امروزه زیارت می‌شود.»
ابن‌حجر عسقلانی روایت کرده است:
«امام محمد باقر (علیه‌السلام) فرمود محل قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) ناشناخته است؛ برخی گفته‌اند در قصر امارت کوفه، برخی در رحبه و برخی در نجف حیره و برخی روایات دیگری گفتند.»
علی بن محمد مالکی (ابن‌صباغ) می‌گوید:
«امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) شبانه در غری دفن شد، این محل امروزه به نجف شناخته شده است.»
شیخ بسنوی می‌گوید:
«در مورد محل قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی گفتند در کنار مسجد، برخی در قصر امارت کوفه، برخی گفتند طبق وصیتش به مدینه برده شد و در بقیع دفن شد و برخی گفتند در نجف و همان مکانی که امروزه زیارت می‌شود، نظر صحیح همین است.»
شهاب‌الدین احمد بن محمد خفاجی می‌گوید:
«غری مکانی است که آرامگاه او در آن قرار دارد و در همان‌جا به خاک سپرده شده است.»
محب‌الدین محمد مرتضی حسینی زبیدی می‌گوید:
«قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در نزدیکی نجف در منطقۀ غری، واقع شده است.»
شیخ سلیمان بن ابراهیم قندوزی حنفی نقل می‌کند:
«طبق گفته زین‌الدین ابورشید حافظ، قبر امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) تا زمان امام جعفر صادق (علیه‌السلام) پنهان بود، سپس در منطقه غری آشکار شد و مردم تا امروز به زیارت آن می‌آیند و این قبر پناهگاه هر بی‌پناهی است.»
با توجه به روایاتی که اشاره شد، نقطه اشتراک محل مدفن شریف امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، در منطقۀ غری یا همان نجف می‌باشد.
منبع
برگرفته از کتاب «تاریخ المرقد العلوی المطهر»
