این اقدام نشان‌دهندۀ جایگاه والای حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، در نزد اهل‌بیت و نیز نقش امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، به‌عنوان وصی و حامی ایشان است. این واقعه همچنین بر اهمیت حفظ حرمت و حریم اهل‌بیت حتی پس از شهادت تأکید دارد.
روایتی از آخرین لحظات عمر شریفش
حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، در آخرین ساعات زندگانی بدن پاک و مطهر خود را شست‌و‌شو داد و لباس نو پوشید و فرمود: «هنگام غسل کسی لباس از تنم بیرون نکند و کتفم را باز نبیند.»(۱)(۲)
شیخ طوسی به اسناد خود از سلما، همسر ابورافع روایت کرده است:
«روزی که حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) در آن روز به شهادت رسید به من فرمود: آبی بیاور تا غسل کنم. وقتی آب آوردم غسل نیکویی به جا آورد، سپس فرمود: لباس‌های تازۀ مرا بیاور.
لباس‌هایش را آوردم آن‌ها را پوشید و داخل اتاق رفت و فرمود: رختخوابم را در وسط اتاق پهن کن. آن را نیز انجام دادم، سپس حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) رو به قبله خوابید و دستش را زیر صورت مبارکش گذارد و فرمود: من اکنون از دنیا خواهم رفت، مبادا لباس من در آورده شود، همانا من بدنم را شست‌و‌شو داده ام. این کلام را فرموده و به شهادت رسید.
زمانی که امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) آمد، من جریان را برای حضرت خبر دادم. ایشان فرمودند: باز نکن. آن‌گاه آن بزرگوار بدن زهرای مرضیه را برد و غسل داد.»(۳)
چه کسی او را غسل داد؟
مفضل می‌گوید خدمت امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم: «فدایت شوم، چه کسی فاطمه (سلام‌الله‌علیها) را غسل داد؟
حضرت فرمودند: امیرمؤمنان (علیه‌السلام). مفضل گوید: این موضوع برای من سخت و آزاردهنده بود. ازاین‌رو، حضرت فرمودند: گویا از خبری که به تو دادم دلت را آزرده کرده است؟
عرض کردم: بله، همین‌طور است فدایت شوم.
حضرت فرمودند: آزرده نشو، زیراکه، حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) صدیقه و معصومه بود. و صدیقه را به‌غیر از صدیق غسل نمی دهد مگر نمی‌دانی که حضرت مریم (سلام‌الله‌علیها) را کسی جز حضرت عیسی (علیه‌السلام) غسل نداد؟»(۴)
علامه مجلسی در شرح این روایت می‌فرماید:
«صدیقه به معنی معصومه است و معصوم را - مرد یا زن – به‌غیر از معصوم غسل نمی‌دهد.»(۵)
طی‌الارض برای غسل معصوم
همچنین علامه محمد تقی مجلسی بعد از نقل این حدیث می‌فرماید:
«احادیث بسیار وجود دارد که معصوم را فقط معصوم غسل می‌دهد و حضرت امام موسی کاظم (علیه‌السلام) که در بغداد شهید شدند، حضرت امام رضا (علیه‌السلام) از مدینه برای غسل آن حضرت با طی‌الارض (پیمودن مسافت زیاد در مدت بسیار کم) آمدند و آن حضرت را غسل دادند.
و همچنین حضرت امام محمد تقی (علیه‌السلام) برای غسل حضرت امام رضا (علیه‌السلام) از مدینه با طی‌الارض به خراسان آمدند.»(۶)
غسل صدیقۀ شهید به روایت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)
امیرمؤمنان (علیه‌السلام) می‌فرماید: « زهرا (سلام‌الله‌علیها) وصیت کرد: مرا غسل بده و لباسم را از تنم بیرون نیاور، زیرا من پاک و طاهر هستم. باید کسی که از اهل من است و نزدیک‌ترین فرد به من است، بر من نماز بخواند؛ آن‌کس که رزق مرا خورده است. مرا شبانه به خاک بسپار؛ چراکه این همان چیزی است که حبیبم رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) پیش‌از این به من خبر داده بود.»(۷)
سپس حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمودند:
«به ذات خدا سوگند به انجام دستور او پرداختم و او را در پیراهنش غسل دادم و او را برهنه نکردم. به خدا سوگند پاک و پاکیزه بود سپس او را از باقی‌ماندۀ حنوط رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) حنوط کرده و کفن نمودم و در پارچه‌های کفن پیچیدم.»(۸)
اسما بنت عمیس گفت:
«حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) به من وصیت فرمود: وقتی که از دنیا رفت کسی او را غسل ندهد مگر من و امیرمؤمنان (علیه‌السلام)، پس من، امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) را در غسل دادن یاری نمودم.»(۹)
وصیت‌نامه
پس از شهادت صدیقۀ طاهره وقتی که امیرمؤمنان (علیه‌السلام) به بالین فاطمه (سلام‌الله‌علیها) آمد روی مبارک آن مظلومه را گشود و نزدیک سر مطهرش نامه‌ای دید که در آن نوشته شده بود:
«بسم الله الرحمن الرحیم، این چیزی است که فاطمه دختر رسول خدا به آن وصیت کرده و آن این است که وصیت می‌کند و گواهی می‌دهد به وحدانیت خدا و به رسالت سید انبیا و آنکه بهشت حق است و دوزخ حق است. و آنکه قیامت آمدنی است و در آن شکی نیست، و آنکه خدا زنده می‌گرداند مرده‌ها را که در قبرهایند.
یا علی! منم فاطمه دختر محمد، خدا مرا به تو تزویج کرد که همسر تو باشم در دنیا و آخرت و تو سزاوارتری به من از دیگران.
حنوط کن و غسل ده و کفن کن مرا در شب و بر من نماز بخوان و دفن کن مرا در شب و کسی را با خبر مکن و تو را به خدا می‌سپارم و سلام مرا به فرزندانم برسان تا روز قیامت.»(۱۰)
مصائب صدیقۀ طاهره
امیرمؤمنان (علیه‌السلام) در بیان مصائب همسر مظلومش خطاب به عمار فرمودند:
«هنگامی که آن مظلومۀ بال‌و‌پر شکسته را بر روی مغتسل گذاشتم استخوانی از استخوان‌های پهلویش را شکسته یافتم و میخ در، وارد سینه‌اش شده و آن را مجروح کرده بود. و پهلوی مبارکش از ضرب تازیانه‌ها سیاه شده بود. و فاطمه این حالات را از من مخفی می‌کرد تا حزن و اندوه من شدیدتر نشود.»(۱۱)
بازویی که کبود شد
ابان از سلیم نقل کرده است: «در مسجد به عده‌ای که گرد هم نشسته بودند برخوردم که بین آنان به‌جز سلمان، ابوذر، مقداد، محمد بن ابوبکر، عمر بن ابی‌سلمه و قیس بن سعد بن عباده کسی غیر از بنی‌هاشم نبود. عباس به امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) گفت: چه چیزی مانع عمر شد که از قنفذ هم مانند سایر کارگزارانش غرامت بگیرد؟
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نگاهی به اطرافیانش کرد و چشمان مبارکش پر از اشک شد و فرمود:
«عمر خواست بدین وسیله از قنفذ به‌خاطر ضربتی که با تازیانه به فاطمه زد تشکر کرده باشد همان ضربتی که با آن فاطمه از دنیا رفت، درحالی‌که اثر آن بر بازویش مانند دست‌بند باقی‌مانده بود.»۱۲
عالمی در محضر مادر
رویای علامه فقیه سید مرتضی فیروزآبادی از علمای بزرگ حوزۀ علمیۀ نجف و قم در مورد حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها): «زمانی که در نجف اشرف بودم، یک شب در عالم رؤیا دیدم در منزل شخصی خود، مجلسی اقامه شده و در آن مجلس حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) با چادر نشسته است.
افرادی از مؤمنین به صف ایستاده یکی‌یکی می‌آیند عرض ادب می‌کنند و می‌روند. وقتی همه رفتند حضرت چادر را کنار زد. من از این عمل بی‌بی متوجه شدم که چون من به آن حضرت محرم هستم این عمل را انجام داد. در عالم خواب گفتم: صورتش شبیه به صورت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است.
سپس جلوتر رفته و عرض کردم: مادر! آیا اینکه نزدیک به هزار و چهارصد سال است خطبا می‌گویند: شوهرت علی را با سر بی‌عمامه و دوش بی‌ردا و ریسمان به گردن به مسجد بردند. صحت دارد؟
بی‌بی فرمودند:علی را بعد از رسول خدا تحقیر کردند.
من به فارسی می‌گفتم و حضرت عربی جواب می داد.
عرض کردم: مادر! نزدیک هزار و چهارصد سال است مورخین نوشته‌اند و خطبا گفته‌اند که آن نانجیب به بازوی شما تازیانه زد و سیاه شد؛ «وَ فِي عَضُدِهَا كَالدملج»
فرمود: بلی. آن‌گاه دست راست خود را از آستین بیرون آورد، دیدم هنوز بازوی مادرم سیاه و کبود است.»(۱۳)(۱۴)
منابع
۱. امالی شیخ طوسی، ص ۴۰۰، بحار الانوار: ج۴۳ ص ۱۷۲، مستدرک الوسائل: ج ۲ ص ۲۰۳. علامه مجلسی در بیان این حدیث می‌فرماید: «لعلها إنما نهت عن كشف العورة والجسد للتنظيف ولم تنه عن الغسل یعنی: شاید منظور حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) این باشد که آن حضرت از کشف جسد مبارکش برای شست‌و‌شو نهی فرموده است نه اینکه از غسل دادن بدن شریفش نهی کرده باشد.»
۲. حلية الاولياء: ج ٢ ص ۴۳، المعجم الكبير ج ۲۲ ص ۳۹۹، مسند احمد، ج ۶ ص ۴۶۱، الاصابه: ج۴ ص ۳۷۹، اسد الغابه: ج ۵ ص ۵۹۰، مجمع الزوائد: ج ۹ ص ۲۱۰.
۳. طبقات ابن‌سعد، ج ۸ ص ۱۸ ، الاصابه ج۴ ص ۳۷۹، سير اعلام النبلا، ج ۲ ص ۹۵.
۴. علل الشرائع ج ۱ ص ۱۸۴ باب ۱۴۸، کافی: ج ۱ ص ۴۵۹.
۵. مرآة العقول : ج ۵ ص۳۴۲.
۶. لوامع صاحبقرانی: ج ۲ ص ۲۲۲.
۷. دعائم الاسلام: ج ۱ ص ۲۲۸، بحار الانوار، ج ۷۸ ص ۳۰۷، مستدرک الوسائل، ج ۲ ص ۱۸۴.
۸. بحار الانوار: ج۴۳ ص ۱۷۹.
۹. مناقب آل ابی‌طالب : ج ۳ ص ۳۶۴، بحار الانوار: ج ۴۳ص ۱۸۴.
۱۰.بحار الانوار: ج۴۳ ص ۲۱۴ ، عوالم العلوم: ج ۱۱ ص ۱۰۹۱-۱۰۹۲ ، احقاق الحق ج ۱۰ ص ۴۵۳ - ۴۵۴.
۱۱. الموسوعة الكبرى عن فاطمة الزهرا ج۹ص ۱۸۵ به نقل از: الزهرا فی السنة والتاريخ والادب، ص ۵۵۲ ج ۱۰ عن الصوارم الحاسمه.
۱۲.کتاب سلیم : ج ۲ ص ۶۷۵، طرف الاباء والمناقب: ص ۳۹۵ - ۳۹۶، بحار الانوار: ج ۳۰ ص ۳۰۳، عوالم العلوم: ج ۲/۱۱ ص ۵۷۰.
۱۳.مؤلف كتاب فضائل الخمسة من الصحاح السنه، و كتاب السبعة من السلف در موضوع تولی و تبری و كتاب عنایة الاصول در شش جلد این عالم وارسته، سال ۱۴۱۰ ه.ق، در قبرستان باغ بهشت واقع در شهر مقدس قم به خاک سپرده شد.
۱۴.آتش در حرم: ص۱۰۵ به نقل از کشکول زاهدی.
یک پاسخ
صلی الله علیک یا ابا عبدالله الحسین اللهم العن قتله الحسین اللهم عجل لولیک الفرج یا لیتنا کنا معکم فنفوز فوزا عظیما
اللهم العن الجبت و الطاغوت . اللهم العن شرک فی دم الحسین
السلام علیکم یا اهل بیت النبوه. اللهم العن قتلة اهل بیت النبوه
یا لیتنی کنت معهم فافوز فوزا عظیما
السلام علیک ایها عبد الصالح المطیع لله و لرسوله و لامیرالمومنین و الحسن و الحسین علیهم السلام السّلام عليك يا سيّدة نساء العالمين السّلام عليك يا والدة الحجج على النّاس أجمعين. السّلام عليك أيّتها المظلومة الممنوعة حقّها. اللّهمّ صلّ على أمتك و ابنة نبيّك و زوجة وصيّ نبيّك صلاةً تزلفها فوق زلفى عبادك المكرّمين من أهل السّماوات و أهل الأرضين