بر پایه این روایت، به شهادت همه امامان معصوم – حتی امامانی که شاهد تاریخی محکمی بر شهادتشان وجود ندارد – حکم شده است.
روایات «ما منا الا…»
محتوای این روایت به پنج صورت مختلف و متفاوت از پیامبرصلی‌الله‌‌وعلیه‌وآله و امام رضا علیه‌السلام نقل شده است.
امام حسن علیه‌السلام و امام صادق علیه‌السلام در سه طریق این روایت را از پیامبرصلی‌الله‌‌وعلیه‌وآله نقل کرده‌اند.
پنج صورت این روایت به شکل زیر گزارش شده است:
۱.«مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتولٌ شَهِیدٌ»
۲.«مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتولٌ»
۳.«مَا مِنَّا إِلَّا مَسْمُومٌ او مَقْتولٌ»
۴.«مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتولٌ او مَسْمُومٌ»
۵.«مَا مِنْ نَبِی و لا وَصی إِلَّا شهیدٌ»
از نظر محققان، روایتی که صفار قمی از امام صادق علیه‌السلام نقل کرده، هرچند از نظر متنی با سایر روایات تفاوت بیشتری دارد، اما از لحاظ معنایی تقریباً هم‌خانواده سایر روایت است.
از نظر بسیاری از عالمان شیعه، روایت «ما منا الا مقتول شهید»، و روایات مشابه آن، بر شهادت همه ائمه علیه‌السلام یا همه اهل‌بیت علیه‌السلام دلالت می‌کند.
از نظر علی کورانی عاملی، محقق لبنانی، این روایت، در حکم یک قاعده، شهادت همه ائمه علیه‌السلام را اثبات می‌کند.
قزوینی نویسنده کتاب‌های متعدد درباره زندگی امامان شیعه، ادعای شهادت یا مسموم‌شدن همه امامان از نظر حدیثی و تاریخی اثبات‌شده می‌داند و تشکیک در آن را مساوی با تشکیک در حقایق ثابت‌شده تلقی می‌کند.
نظر شیخ متفاوت شیخ مفید و طبرسی
عده ای بر این روایت مبنی بر اینکه همه ائمه علیه‌السلام یا همه اهل‌بیت علیه‌السلام به شهادت رسیده‌اند اشکالاتی وارد شده کرده اند. از جمله، شیخ مفید، برخلاف نظر شیخ صدوق، عمومیت این روایات را باور ندارد و معتقد است که شهادت برخی ائمه علیه‌السلام ثابت نشده است و راهی هم برای اثبات آن وجود ندارد.
همچنین، طبرسی این روایت و روایات مشابه آن را برای اثبات شهادت همه ائمه علیه‌السلام یقین‌آور نمی‌داند.
نظریه علامه مجلسی
علامه مجلسی، بر خلاف شیخ مفید و طبرسی، معتقد است که این روایت و روایات مشابه آن در کنار روایات مربوط به شهادت هر یک از امامان علیه‌السلام اگر نتواند مفید یقین باشد، مفید ظنی قوی خواهد بود. او احتمال داده است که منظور شیخ مفید رد تواتر این احادیث باشد نه رد اصل وجود چنین روایاتی.
همچنین، سید جعفر مرتضی عاملی احتمال داده که شیخ مفید این اخبار را از سر تقیه نفی کرده باشد.
خدامراد سلیمیان پژوهشگر مهدویت احتمال داده است که روایت امام رضا علیه‌السلام ناظر به امامان پیش از ایشان باشد و شامل امامان پس از ایشان نشود.
منابع
۱.امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۷.
۲.امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۷.
۳.امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۶-۲۰۷.
۴.صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۵۸۵؛ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۲۳۳
۵.صدوق، عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، نشر جهان، ج۲، ص۲۰۳.
۶.خزاز رازی، کفایة الأثر، ۱۴۰۱ق، ص۲۲۷.
۷.خزاز رازی، کفایة الأثر، ۱۴۰۱ق، ص۱۶۲.
۸.صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۱۴ق، ص۵۰۳.
۹.امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۰۶
۱۰.محسنی، صراط الحق، ۱۴۲۸ق، ج۳، ص۳۰۷.
۱۱.عاملی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳۳، ص۱۸۲.
۱۲.طبرسی، إعلام الوری، دارالکتب الاسلامیة، ص۳۶۷؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۱۶۵؛ اربلی، کشف الغمه، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۴۳۰
۱۳.کورانی، جواهر التاریخ، ۱۴۲۵ق، ج۳، ص۲۱۸.
۱۴.قزوینی، الامام المهدی من المهد الی الظهور، ۱۴۲۷ق، ص۶۳۸.
۱۵.سلیمیان، فرهنگ‌نامه مهدویت، ۱۳۸۸ش، ص۳۳۱.
۱۶.مفید، تصحیح اعتقادات الإمامیة، ۱۴۱۴ق، ص۱۳۱-۱۳۲.
۱۷.طبرسی، تاج الموالید، ۱۴۲۲ق، ص۱۰۶.
۱۸.مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۲۱۶
۱۹.مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۷، ص۲۱۶.
۲۰.عاملی، الصحیح من سیرة النبی الأعظم، ۱۴۲۶ق، ج۳۳، ص۱۸۷-۱۹۱.
۲۱.سلیمیان، «تحلیل نظریه شهادت امام مهدی(ع) از نگاه روایات»، ص۵۹.
۲۲.امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۲۴.
۲۳.امینی و اشکانی آقبلاغ، «روایت ما منا الا مقتول او مسموم در ترازوی نقد»، ص۲۲۴
