جابر بن عبدالله انصاری، صحابی پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله، به همراه عطیه عوفی در اولین چهلم شهادت امام حسین علیه‌السلام به‌عنوان اولین زائر بر سر مزار امام حسین علیه‌السلام حاضر شده و قبرش را زیارت کرده است.
بنا به نقل کتاب «لهوف»، بازماندگان حادثه کربلا نیز در این روز به کربلا بازگشته و قبر امام حسین علیه‌السلام و سایر شهدای کربلا را زیارت کرده‌اند.
جابر در معیت امیرالمؤمنین علیه‌السلام
جابر بن عبداللّه انصاری صحابی پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله و راوی حدیث لوح که دربردارنده نام امامان شیعه از زبان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله است.
وی همچنین در سلسله راویان احادیث مشهور شیعه مانند حدیث جابر، حدیث غدیر، حدیث ثقلین و حدیث شهر علم نیز قرار دارد.
جابر را از اصحاب پنج امام (از امیرالمؤمنین علیه‌السلام تا امام باقرعلیه‌السلام ) دانسته‌اند.
علامه امینی به تفصیل از ۱۱۰ نفر نام می برد که از اصحاب پیامبر بودند و حدیث غدیر را روایت کرده اند.
یکی از آنان که به نشر فضایل امیرالمؤمنین علیه‌السلام و سیره پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله شجاعانه همت گماشت، جابر بود.
او و دیگر زبدگان از اصحاب پیامبر سخنان آن روز حضرت را برای مردم بازگو می کردند و نمی گذاشتند غدیر خم از خاطره ها محو شود.
مورخان و محدثان، جابر بن عبدالله انصاری را در فهرست کسانی نام برده اند که امیرالمؤمنین علیه‌السلام را اولین ایمان آورنده به پیامبر اسلام می دانند.
شیخ مفید، جابر را در فهرست صحابه ای آورده که امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام را جانشین بلافصل پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله می دانستند و سپس دلایل این گروه بر برتری امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام را برشمرده است.
روایت جابر از سخن پیامبر خاتم در وصف مولای متقیان
جابر بن عبدالله روايت مى‌كند: شنيدم از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله كه به حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام مى‌گفت:
«النَّاسُ مِنْ شَجَرٍ شَتَّى؛ وَ أنَا وَ أنْتَ مِنْ شَجَرَةٍ وَاحِدَةٍ. ثُمَّ قَرَأ: “جَنّٰاتٌ مِنْ أَعْنٰابٍ وَ زَرْعٌ وَ نَخِيلٌ صِنْوٰانٌ وَ غَيْرُ صِنْوٰانٍ يُسْقىٰ بِمٰاءٍ وٰاحِدٍ” بِالنَّبِىِّ وَ بِكَ؛ تمام افراد مردمان از درختهاى گوناگونى هستند؛ و من و تو اى علىّ از درخت واحدى مى‌باشيم. و پس از آن فرمود: “باغهائى از درختان انگور، و كشت‌هائى، و درختانى از خرما كه شاخه‌هايش از يك بن روئيده‌اند و از يك بن نروييده‌اند؛ و همه آنها با آب واحدى آبيارى مى‌شوند.” بواسطه پيامبر و تو آبيارى مى‌شوند.» اين روايت را نَطَنزىّ در «خصآئص» از سلمان آورده است.
سفارش جابر به محبت امیرالمؤمنین علیه‌السلام
در نگاه جابر، امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام چنان مقامی داشت که در زمان حیات پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله، میزان حق تلقی می‌شد و منافقان را با بغض داشتن به او می‌شناختند.
از جابر بن عبداللَّه انصاری در مورد امیرالمؤمنین علیه‌السلام پرسیدند، جواب داد: «او بهترین خلق اولین و آخرین جز پیامبران است، خداوند پس از پیامبران، شخصی گرامی‌تر از امیرالمؤمنین و امامان پس از او نیافریده است.»
راوی حدیث می‌گوید: به جابر گفتم: «چگونه است حال کسی که او را دشمن دارد و کوچک شمارد؟» جابر گفت: «با امیرالمؤمنین دشمنی نمی‌کند مگر کافر، و او را کوچک نمی‌شمرد مگر منافق.» گفت: «درباره دوستان او و دوستان ائمّه پس از او چه می‌گویی؟»
جابر گفت: «شیعیان امیرالمؤمنین و ائمه علیهمالسلام پس از او، رستگارانند و روز قیامت در امن و امان خواهند بود.»
آن گاه جابر سؤال کرد: «به نظر شما کسی که خروج کند و مردم را به گمراهی بخواند، چه کسانی از مردم به او نزدیک ترند؟» (حاضران) گفتند: «پیروان و یارانش.» پرسید: «اگر کسی قیام و دعوت به حق کند، چه کسانی از مردم به او نزدیک ترند؟» گفتند: «پیروان و یارانش.» جابر گفت: «پس امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز این گونه است، در روز رستاخیز پرچم حمد را به دست دارد و نزدیک ترین مردم به او، شیعیان و یاران او هستند.»
سخن معروف جابر درباره امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام «علیٌّ خَیر البشر» (امیرالمؤمنین بهترینِ انسان‌ها است)، الهام‌بخش مؤلف شیعی، جعفر بن احمد قمی شد تا در کتابش به نام نوادر الاثر فی علی خیر البشر، یک‌سوم روایات خود را از جابر نقل کند.
او پس از واقعه عاشورا، نخستین زائر امام حسین علیه‌السلام بود که در روز اربعین به کربلا رسید. همچنین بنابر روایات، او سلام پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله را به امام باقرعلیه‌السلام رساند.
جابر بن عبدالله انصاری، اولین زائر اربعین حسینی
چند روز پس از رسیدن خبر شهادت امام، جابر انصاری بار سفر به سوی کربلا بست. پیری و دوری راه و سبوعیت سفاکانی چون یزید و ابن زیاد، مانع او از این سفر نشد. «عطیفه عوفی» شاگردش او را در این سفر همراهی می کرد.
شیخ طوسی، جابر را اولین زائر امام حسین علیه‌السلام دانسته و روز ورود او را به کربلا، بیستم صفر همان سال دانسته است.
وی که آن هنگام نابینا شده بود، در فرات غسل کرد، خود را خوشبو ساخت و گام‌های کوچک برداشت تا سر قبر حسین بن علی علیه‌السلام آمد و با راهنمایی عطیه، دست روی قبر نهاد و بیهوش شد، وقتی به هوش آمد، سه بار گفت: یا حسین! سپس گفت: «حَبیبٌ لا یجیبُ حَبیبَهُ. ..» ( دوست پاسخ دوستش را نمی دهد…؟!)
آنگاه زیارتی خواند و روی به سایر شهداء کرد و آنان را هم زیارت نمود.
سید بن طاووس، داستان زیارت جابر و عطیه از کربلا را اینگونه نقل کرده است و زیارتنامه ای را که جابر با آن، امام و شهدا را زیارت کرده، آورده است.
جابر پس از زیارت، روی قبر خم شد و صورت خود را به قبر مالید و چهار رکعت نماز خواند و آن گاه به زیارت قبر علی اکبر علیه‌السلام رفت و آن حضرت را نیز زیارت کرد و بر قبر او بوسه زد و دو رکعت نماز گزارد. سپس به زیارت بقیّه شهدا رفت و با کلماتی عمیق زیارت نامه خواند.
در پایان به زیارت حضرت ابوالفضل علیه‌السلام رفت و با جملاتی زیبا آن حضرت را زیارت کرد و دو رکعت نماز گزارد.
منابع
- انوری، فرهنگ سخن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۳۱۲؛ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۶ش، ص۴۵.
- مجلسی، ملاذ الاخیار، ۱۴۰۶ق، ج۹، ص۱۲۵.
- طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۷۸۷؛ طبری آملی، بشارة المصطفی، ۱۳۸۳ق، ص۷۴و۷۵: حلی، العدد القویة، ۱۴۰۸ق، ص۲۱۹؛ قمی، سفینة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۳۸۳.
- نگاه کنید به ابن طاووس، الملهوف علی قتلی الطفوف، ۱۴۱۴ق، ص۲۲۵.
- علامه امینی، الغدیر، ج ۱، ص ۱۴ ـ ۶۱.
- شرح نهج البلاغه ابن ابی‌‌الحدید، ج ۱۳، ص ۲۲۹؛ ابن‌شهرآشوب، المناقب، ج ۲، ص ۷؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص ۱۹۸.
- شیخ مفید، الارشاد، ص ۱۰؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج ۲۰، ص ۲۲۱.
- محمدبن عمر کشی، اختیار معرفة الرجال، ص۴۰ـ۴۱؛ نیز رجوع کنید به ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۴۲، ص۲۸۴.
- تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۵۲۵.
- قمی، نفس المهموم، ۱۴۲۱ق، ص۴۹۳؛ مجلسی، بحارالانوار، داراحیاء التراث العربی، ج ۹۸، ص۱۹۶؛ محدثی، فرهنگ عاشوراء، ۱۳۷۶ش، ص ۲۰۴.
- شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ص ۷۳۰ و بحارالأنوار، ج ۹۵، ص ۱۹۵.
- سید بن طاووس، مصباح الزائر، ص ۲۸۶ ـ ۲۸۸؛ بحارالأنوار، ج ۹۸، ص ۳۲۹ ـ ۳۳۰.
- أمالی‌صدوق رحمه‌الله، مجلس ۷۵، ح۴
