یکی از ویژگی‌های خاص امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) آگاهی از شرایط زمان خود بود. علم به آنچه گذشته و آنچه خواهد گذشت. در ادامه، روایات و احادیثی شگفت راجع به عمق آگاهی و دانش حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) را از پیش نظر خواهید گذراند.
حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) عالم به توحید و کتاب قرآن و دانای احوال فرشتگان و انبیا (علیهم‌السلام) و رسالت آنان و عوالم پس‌از مرگ بودند. امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) به جمیع نظرات و نزاع‌ها و مجادله‌ها آگاه بودند.
در این آیات و احادیث شریف، دربارۀ جایگاه حضرت چنین آمده است:
– رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند : «من شهر علم هستم و علی در این شهر است.»(۱)
– رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «من میزان و ترازوی علم هستم و علی دو کفۀ آن است.»(۲)
– رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «علی دروازۀ علم است و برای امتم بعد از من تبیین‌کنندۀ همۀ آن چیزی است که برای آن مبعوث شدم.»(۳)
– در تفسير «قرطبی» از عبدالله بن عطا چنین آمده است:
«به ابوجعفر بن علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) گفتم: می‌پندارند، علم کتاب، عبدالله بن سلام است! فرمود: همانا آن علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) است.»(۴)
– در شواهد تنزيل از «حسکانی» آمده است:
«از ابن‌عباس در مورد این سخن خداوند تعالی؛ أَفَمَن كَانَ عَلَى بَيِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ؛ کسانی که از سوی پرودگار دلیل روشنی همراه خود دارند. (۵)
آمده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: ويَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِّنْهُ؛ و شاهدی که از نزدیکان ویژه رسول الله است و از او پیروی می کند. (۶) منظور علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) است.»(۷)
روایتی عجیب از علم حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) به سرنوشت اخروی افراد
– صاحب «تذکرة خواص» از زادان چنین روایت می‌کند:
«شنیدم امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمودند: سوگند به آنكه دانه را شكافت و خلايق را آفريد، اگر مسند فرمانروایی به من داده شود، حکم می‌کنم، میان اهل تورات به تورات اینان و میان اهل انجیل به انجیل اینان و میان اهل زبور به زبور اینان و میان اهل فرقان به فرقان اینان و قسم به آنکه جانم در دست اوست، مردی از قبیله قیش وجود ندارد که مصیبت‌هایی بر او نازل شده باشد، مگر اینکه من بدانم با کدام آیه به بهشت وارد می‌شود یا به دوزخ افکنده خواهد شد.
در این هنگام مردی به حضرت گفت: یا امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)، کدام آیه در شأن شما نازل شده است؟ فرمودند: آيا كسی كه ازجانب پروردگارش برهانی چون نور روشن دارد و به دنبال آن نور، شاهدی هم از‌سوی او باشد، پس رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) برهان است و من شاهد ایشان.»
سخن امام صادق (علیه‌السلام) درباره میزان علم حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)
– از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است که فرمودند: «همانا خداوند تبارک و تعالی به موسی (علیه‌السلام) فرمود: و برای وی در آن لوح‌ها از هرگونه اندرز و شرحی از همه چيز ثبت كرده بوديم (۸) و نفرمود: همۀ اندرزها را! و به عیسی (علیه‌السلام) فرمود: تا پاره‌ای از آنچه را كه در آن اختلاف داريد بيان كنم (۹) و نفرمود: هرچیزی! ولی به شما امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمود: بگو خدا و آنكس كه علم كتاب نزد اوست، برای گواهی ميان من و شما بس است.(۱۰)
همچنین خداوند عزوجل فرمود: نيست هيچ تری و خشكی، مگر اينكه در كتاب مبين خدا است (۱۱)، نیز فرمود: ما هرچيزی را در امامی مبين برشمرده‌ايم (۱۲) و علم این کتاب نزد امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) است.» (۱۳)
منابع
۱. ترمذی در صحیح خود روایت کرده است: ج۲، ص: ۲۱۴.
۲. بغوی در مصابيح السنه آورده، همان‌طور که طبری در ذخائر العبی نقل کرده است: ص ۷۷۰.
- كنز الاعمال: ج۶، ص ۱۵۶.
- تفسير قرطبی: ج۹، ص۳۳۶.
- سوره هود آیه ۱۷
- همان .
- شواهد تنزيل: ج۱ ص۳۶۵، تذكرة الخواص: ص۱۶.
- سوره اعراف آیه ۱۴۵.
- سوره زخرف آیه ۶۳.
- سوره رعد آیه ۴۳.
- سوره انعام آیه ۵۹.
- سوره یس آیه ۱۲.
- احتجاج: ج۲، ص۳۰۲، بصائر درجات: ص۲۲۹.
