امیرالمؤمنین علیه‌السلام با کلام و عمل خود نشان داد عدالت باید در تمام شئون زندگی جاری باشد.
عدالت در برخورد با دشمنان
یکی از مهم‌ترین ابعاد عدالت، نحوه‌ی برخورد با مخالفان است. جایی که بسیاری از افراد دچار لغزش شده و به بی‌عدالتی روی می‌آورند. امیرالمؤمنین علیه‌السلام حتی در جنگ با معاویه، ذره‌ای از عدالت دور نشدند.
جنگ صفین، نبردی میان سپاهیان امیرالمؤمنین علیه‌السلام و معاویه، صحنه‌ای برای نمایش عدالت و جوانمردی امام بود.
این نبرد، آزمونی برای تشخیص اسلام راستین و شناخت عمق شخصیت امیرالمؤمنین علیه‌السلام از طریق جلوه‌های بی‌نظیر عدالت ایشان بود.
دو رویداد آتی در این متن، نمونه‌هایی کوچک اما گویا، از عدالت امیرالمؤمنین علیه‌السلام در برخورد با دشمنان هستند.
جوانمردی در نبستن شریعه فرات به روی سپاه معاویه
سپاهیان معاویه، پیش از رسیدن لشکر امام، بر شریعه فرات مسلط شدند و آب را بر سپاهیان امام بستند. این اقدامی ناجوانمردانه بود که می‌توانست به شکست سپاه حق بینجامد.
اما پس از آنکه یاران امام با دلاوری شریعه را پس گرفتند، برخی پیشنهاد کردند که مقابله به مثل کنند و آب را بر سپاه معاویه ببندند.
در این هنگام، امیرالمؤمنین علیه‌السلام چون کوهی استوار در برابر این پیشنهاد ایستاد و فرمود:
«لا وَاللّهِ، لا اكافِئُهُم بِمِثلِ فِعلِهِم، افسَحوا لَهم عَن بَعضِ الشَّريعَةِ، فَفي حَدِّ السَّيفِ ما يُغني عَن ذلِكَ.»
«…به خدا سوگند ما به مانند کار آنان پاداششان نمی‌دهیم و آب را از آنان باز نمی‌داریم. میان آنان و آب را باز گذارید که شمشیر ما را از آنان بس است…»
امام حتی در میدان نبرد، حاضر نبود از اصول انسانی و اخلاقی عدول کند.
عدالت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فراتر از کینه‌ها و انتقام‌جویی‌ها بود. او به سپاهیانش آموخت که حتی با دشمن نیز باید با انصاف و بزرگواری رفتار کرد.
دشنام ممنوع حتی در میدان جنگ!
در گرماگرم نبرد، برخی از یاران امام، در خشم و هیجان، به معاویه دشنام می‌دادند. اما امیرالمؤمنین علیه‌السلام ، که الگوی اخلاق و ادب بود، این رفتار را نمی‌پسندید.
او یارانش را از دشنام دادن بازداشت و فرمود:
«إنّي أكرَهُ لَكُم أن تَكونوا سَبّابينَ و لَكِنَّكُم لَو وَصَفتُم أعمالَهُم و ذَكَرتُم حالَهُم كانَ أصوَبَ في القَولِ و أبلَغَ في العُذرِ…»
«من خوش ندارم که شما دشنام‌دهنده باشید، ولی اگر کارهای زشت آنان را وصف می‌کردید… به راستگویی نزدیک‌تر و برای اتمام حجت رساتر بود…»
امیرالمؤمنین علیه‌السلام معتقد بود که حتی در برابر دشمن، باید زبان به حق گشود و به‌جای دشنام، با منطق و استدلال سخن گفت.
عدالت علوی، عدالتی کورکورانه نبود، بلکه بر پایه آگاهی، بصیرت و اخلاق استوار بود.
این مطلب از فصلنامه «خم نامه» انتخاب شده است. برای مطالعه مطالب بیشتر از این فصلنامه که به صورت اختصاصی توسط رسانه فارسی‌زبان آستان مقدس علوی تهیه و تولید شده به آدرس khomnameh.ir مراجعه نمایید.
