عید غدیر در دوران امیرالمؤمنین علی علیهالسلام ، ۳۵ تا ۴۰ هجری
در روایتی سخن از آن است که امام رضا علیهالسلام در روز غدیر که جماعتی از خاصان حضور داشتند، آنان را برای افطار نگه داشتند، و طعام و نیز هدایایی از جمله جامه، انگشتر و کفش به خانه‌های آنان فرستادند. ظاهر و زیّ آن حضرت و پیرامونیانش با گذشته متفاوت بود.
ایشان از برتری این روز سخن می‌کردند. از آن جمله از پدر خویش از امام صادق از امام باقر از امام زین العابدین از امام حسین علیهما‌السلام چنین نقل کردند:
«در یکی از سالیانِ [خلافت ظاهری] امیرالمؤمنین علیهالسلام، جمعه و غدیر مصادف شدند. ایشان ۵ ساعت از روز که گذشت بر منبر آمدند، حمد و ثنای خداوند را به جای آوردند بسانی که مانند آن شنیده نشده بود…»
حضرتش در ادامه از آن سخن راندند که در این روز دو عید عظیم و کبیر واقع شده است. آنگاه از فضیلت جمعه سخن گفتند. سپس به تفصیل پیرامون غدیر و ماجرای آن و نیز فضائل آن روز و گرامی‌داشت و شماری از آداب آن فرمودند، و پس از فراغ از خطبه و نماز، خود به همراه شیعیان به منزل امام حسن علیهالسلام که طعام آماده کرده بودند رفتند، و مردمان اعم از بی‌نیاز و نیازمند برای خانواده‌شان توشه برگرفتند.
عید غدیر در سخن و دوران امامت امام صادق علیهالسلام، ۱۱۴ تا ۱۴۸ هجری
احادیث فراوانی در مورد عید غدیر و گرامی‌داشت آن از امام صادق علیهالسلام در دست داریم که به شماری از آنها اشاره می‌شود:
علی بن الحسن [الحسین] العبدی از آن حضرت روایت می‌کند که فرمودند:
«غدیر عید الله الاکبر است و خداوند عز و جل هیچ پیامبری را مبعوث نکرد جز آنکه در این روز عید گرفت و از حرمت آن آگاه بود. نام آن در آسمان روز عهد معهود است و در زمین روز میثاق مأخوذ و جمع مشهود… شاید بر این باوری که خداوند عز و جل روزی آفریده که حرمت آن از این روز بیشتر باشد، نه به خدا سوگند، نه به خدا سوگند، نه به خدا سوگند.»
در حدیث دیگری از آن گرامی آمده است: «جمعه عید مسلمانان و از فطر و اضحی برتر است، و روز غدیر برترینِ تمامی اعیاد است و در هجدهم ذی الحجه واقع شده است.»
ابو هارون العبدی گوید: «در روز هجدهم ذی الحجه نزد امام صادق علیهالسلام رفتم. ایشان روزه بودند و فرمودند: این روزی است عظیم که خداوند حرمت آن را بر مؤمنان گران قرار داده، در آن دین را برایشان کامل و نعمت را تمام نموده، و عهد و پیمانی را که از آنان گرفته تجدید کرده است.
کسی پرسید: ثواب روزۀ این روز چیست؟
حضرت فرمودند: این، روز عید و شادی و سرور است و روز روزه داری بابت سپاسگزاریِ خداوند تعالی…»
در گزارش ابوالحسن لیثی آمده است امام صادق علیهالسلام به پیروان و شیعیانی که نزد ایشان حضور داشتند فرمودند:
«آیا روزی که خداوند در آن اسلام را رفعت بخشید، روشناییِ دین را آشکار ساخت و برای ما، پیروان و شیعیان ما عید قرار داد را می‌شناسید؟
آنان در پاسخ گفتند: خداوند، پیامبر او و پسر پیامبرش داناترند، آقای ما، آیا روز فطر است؟
حضرت فرمودند: نه، گفتند: آیا روز اضحی است؟
فرمودند: نه، این دو روز گرانقدر و شریف‌اند، اما روز [آشکار ساختن] روشناییِ دین، از آن دو شرافت بیشتری دارد، و آن هجدهم ذی الحجه است.
ایشان در ادامه به بیان برخی از اعمال و ادعیۀ این روز می‌پردازند.»
در فقره‌ای از دعا آمده است: «خدایا، ما چهره‌هایمان را در روز عیدمان که در آن ما را به ولایت مولایمان امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب علیهالسلام شرافت بخشیدی به سوی تو می‌گردانیم.»
در روایتی دیگر از امام صادق علیهالسلام آمده است: «هجدهم ذی الحجه عید الله الاکبر است. خورشید بر روزی برتر از آن نزد خداوند نتابیده است. آن، روزی است که خداوند دینش را برای آفریدگانش کامل و نعمتش را تمام ساخت و اسلام را برای آنان به عنوان دین پسندید. خداوند هیچ پیامبری را مبعوث نکرد مگر آنکه جانشین خود را در چنین روزی معرفی نمود.»
در روایتی از مفضل بن عمر از امام صادق علیهالسلام آمده است: «روز قیامت چون فرا رسد، چهار روز را بسانی که عروس را روانۀ حجله کنند نزد خداوند عز و جل برند: روز فطر، اضحی، جمعه و غدیر خم. و غدیر خم در میان آن سه چونان ماه خواهد بود در میان ستارگان.»
در روایتی دیگر از مفضل بن عمر آمده به امام صادق علیهالسلام گفتم: «مسلمانان چند عید دارند؟
فرمودند: چهار عید، عرض کردم: دو عید [فطر و اضحی] و جمعه را می‌دانم، حضرت فرمودند: برتر و اشرف اعیاد روز هجدهم از ذی الحجه است.
در ادامه پس از سفارش به روزۀ این روز آمده است: اینچنین پیامبران اوصیای خود را فرمان دادند تا روزی که وصی در آن معرفی می‌شود را روزه بدارند و عید بگیرند.»
در روایت فرات بن احنف همچنین آمده است که امام صادق علیهالسلام برای معرفی روز غدیر، از اوصافی بهره جستند از جمله آنکه فرمودند:
«پیامبران بنی اسرائیل، هنگامی که می‌خواستند وصیت و امامتِ جانشین خویش را اعلام کنند، آن روز را عید قرار می‌دادند. آن حضرت در ادامه به ارائۀ توضیحاتی پیرامون غدیر و اهمیت آن پرداختند. »
عید غدیر در سخن و دوران امامت امام رضا علیهالسلام ، ۱۸۳ تا ۲۰۳ هجری
پاسداشت این روز توسط امام رضا علیهالسلام در یکی از سالیان دوران امامت، پیشتر در عنوان عید غدیر در دوران امیرالمؤمنین علیهالسلام گذشت.
احمد بن محمد بن ابی‌نصر بزنطی نیز گوید: «نزد امام رضا علیهالسلام بودیم و افراد پرشماری در مجلس حضور داشتند. سخن از غدیر به میان آمد و برخی دربارۀ آن اظهار بی‌اطلاعی کردند.
امام رضا علیهالسلام فرمود: پدرم از پدرش برایم چنین نقل فرمود: روز غدیر در آسمان از زمین مشهورتر است… به خدا سوگند اگر مردمان از فضیلت این روز آگاهی کامل داشتند، فرشتگان روزی ده بار با آنان مصافحه می‌کردند، و اگر نبود که خوش ندارم سخن به درازا بیانجامد، از فضیلت این روز و پاداش بیشماری که خداوند به کسانی که بدان معرفت دارند عطا می‌کند می‌گفتم. »
در روایتی دیگر از آن گرامی چنین نقل شده است: «روز قیامت چون فرا رسد، چهار روز را بسانی که عروس را روانۀ حجله کنند نزد خداوند برند. از ایشان دربارۀ این چهار روز پرسش شد و فرمودند: روز اضحی، فطر، جمعه و غدیر. و غدیر خم در میان آن سه چونان ماه خواهد بود در میان ستارگان.»
اوصاف فراوانی برای روز غدیر بیان شده است از جمله: روز بشارت و عید اکبر، روز عید اهل بیت محمد و روز تهنیت.
این مطلب از فصلنامه «خم نامه» انتخاب شده است. برای مطالعه مطالب بیشتر از این فصلنامه که به صورت اختصاصی توسط رسانه فارسی‌زبان آستان مقدس علوی تهیه و تولید شده به آدرس khomnameh.ir مراجعه نمایید.
