این لوح سنگی نفیس که تاریخ آن به دهم ماه صفر سال ۷۷۶ هجری قمری بازمی‌گردد و از قدیمی‌ترین سنگ‌های یادبود موجود در آستان مقدس علوی به شمار می‌رود و در دل خود داستانی انسانی و تاریخی از قرن‌های گذشته را جای داده است.
اهمیت تاریخی و هنری
برای آگاهی بیشتر از این گنجینه باستانی، مسئول واحد آثار و میراث فرهنگی در آستان مقدس، دکتر عبدالهادی الابراهیمی، به مرکز خبری گفت: «این سنگ قبر مستطیل شکل است و نوشته‌هایی با خطی دقیق به رنگ زرد برجسته بر روی زمینه سنگی صاف حک شده‌اند که نشان‌دهنده مهارت بالای اجراست و از آثار مهم در آستان مقدس علوی به شمار می‌رود، تا جایی که من از نظر اهمیت تاریخی و هنری آن را پس از محراب مسجد رأس می‌بینم.»
محل سنگ قبر و تاریخچه معماری آن
وی افزود: «اصل این سنگ قبر به قبرستانی بازمی‌گردد که در دالان باب الطوسی – که امروزه به عنوان یک ورودی جدید شناخته می‌شود – واقع شده بود؛ زیرا در اصل یک در ایوان و اتاق دفن بود، اما در جریان توسعه‌های دوره عثمانی به یک ورودی جدید منتقل شد. در سال ۱۲۹۱ هجری قمری، به دستور متصرف عثمانی، شبلی پاشا، هر دو باب القبله و باب الطوسی گسترش یافتند که منجر به تخریب اتاق قدیمی شد و سنگ قبر به دیوار دالان درب جدید منتقل شد، جایی که امروزه دیده می‌شود.»
سندی از شخصیت‌های مدفون
ابراهیمی توضیح داد: «این سنگ قبر، سندی از نام‌های دفن‌شدگان در آن گورستان را در خود دارد که عبارتند از: امیر نجیب‌الدین محمد، محمود بن محمد مهابادی، و قبر زنی به نام سعیده که روایت شده همسر امیر نجیب‌الدین مهابادی بوده است. این خاندان به سلسله‌ای سلطنتی از پادشاهی مهاباد ایران منسوب است و در قرن هشتم هجری زندگی می‌کرده‌اند.»
طراحی هنری بدیع و نقوش قرآنی
وی در ادامه گفت: «در دو طرف سنگ قبر، دو ترنج شش‌ضلعی قرار داده شده‌اند که با همان سبک هنری و رنگ نقش‌بندی شده‌اند و این امر، هماهنگی زیبایی را تقویت می‌کند. بر روی آن‌ها آیه‌ای از قرآن کریم نوشته شده است؛ به طوری که بر روی ترنج سمت راست نقش بسته است:
{رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ}
و بر روی ترنج سمت چپ:
{بَيْتًافِيالْجَنَّةِ}
این امر، دلیلی برمرتبط بودن با قداست مکان و نمادپردازی عمیق تدفینی این سنگ قبر را نشان می‌دهد.
نمایش آثار تاریخی در موزه حرم
مسئول واحد آثار و میراث فرهنگی در آستان مقدس علوی در پایان گفت: «با توجه به اهمیت این اثر از جنبه‌های تاریخی و هنری، ضروری است مکانی در موزه فوقانی که قرار است ایجاد شود، به آن اختصاص یابد تا در دسترس پژوهشگران، علاقه‌مندان و زائران قرار گیرد. این اقدام در راستای تلاش‌های آستان مقدس علوی در زمینه حفظ و نمایش میراثی است که فصل‌هایی از تاریخ شهر نجف و شخصیت‌های برجسته آن را آشکار می‌سازد.»
سندی از دل تاریخ
وجود این لوح در آستان مقدس علوی نه تنها یک اثر هنری نادر به شمار می‌رود، بلکه یک سند تاریخی است که گواه عصرهای گذشته بوده و منبع مهمی برای پژوهشگران در زمینه‌های هنر اسلامی و تاریخ معماری عتبات مقدسه محسوب می‌شود.
همچنین، قدمت بیش از هفت قرن و نیم آن، این اثر را به قدیمی‌ترین اثر سنگی شناخته شده در آستان مقدس تبدیل کرده و بر ارزش باستانی و دینی آن می‌افزاید.
حفظ میراث در آستان مقدس علوی
آستان مقدس علوی همواره در چارچوب برنامه های خود بر حفظ میراث فرهنگی تأکید داشته است، و حفظ و نگهداری این سنگ باعث زنده ماندن حافظه جمعی و بازگو کردن داستان‌های وفاداری و پیوند روحی عمیق با ائمه اهل بیت علیهم‌السلام را برای نسل‌های آینده بازگو خواهد شد.
