آستان مقدس علوی نیز به عنوان یک مؤسسه فعال در حفظ این میراث، از طریق مجمع پژوهشی، خزانه و کتابخانه مدرن خود، برای مستندسازی و حفظ حافظه فرهنگی نجف، مشارکت فعالی داشته است.
کنفرانس‌های علمی بستری برای احیای حافظه فرهنگی
برای آگاهی از تلاش‌های انجام شده، مسئول مجمع علوی پژوهش‌ها و مطالعات اسلامی، آقای نبأ الحمامی، به مرکز خبری اعلام کرد: «در اواسط سال ۲۰۲۴ میلادی، کنفرانس «میراث نجف؛اصالتی درخشان» به عنوان اولین کنفرانس بین‌المللی که با اهتمام آستان مقدس علوی و با مشارکت بیش از ۴۰ پژوهشگر متخصص برگزار گردید.
در این کنفرانس ابعاد میراث فکری و مادی نجف اشرف مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در حال حاضر نیز مقدمات برگزاری دومین کنفرانس در شهریور ۱۴۰۴ در حال انجام است که به بررسی گنجینه‌های نسخ خطی و کتابخانه‌های خصوصی در نجف اشرف می‌پردازد.»
تحقیق بر روی نسخ نفیس خطی
وی افزود: «مجمع علوی متولی تحقیق آثار بزرگان حوزه علمیه است و اخیراً تحقیق نسخه خطی عالم عبدالرحمن بن العتائقی، متوفی در نجف اشرف در سال ۷۹۳ هجری قمری و مدفون در صحن شریف در رواق مطهر، که از شاگردان علامه حلی بود، منتشر شده است. بیش از ۹۰ درصد از آثار ایشان به چاپ رسیده است.
علاوه بر این، تحقیق بر روی نسخه‌های خطی دیگری نیز در رجب ۱۴۴۶ هجری قمری آغاز شده است. همچنین، سمینارهایی برای معرفی بزرگان نجف مانند شیخ نائینی متوفی در۱۳۵۵ هجری قمری و آقا بزرگ تهرانی متوفی در ۱۳۸۹ هجری قمری برگزار شده است. همچنین، سمینارهایی در مورد حفظ قداست نجف اشرف و میراث تمدنی و دینی آن برگزار گردیده است.»
گنجینه علوی حافظه ای هزار ساله
در همین راستا، جناب علی لفته العیساوی از گنجینه علوی درباره مشارکت‌های این گنجینه در حفظ حافظه فرهنگی گفت: «تأسیس گنجینه علوی به بیش از هزار سال پیش و به دست عضدالدوله بویهی (۳۷۲ هجری قمری) بازمی‌گردد.
این گنجینه امروزه نزدیک به ۸هزار نسخه خطی را در خود جای داده است که از میان آن‌ها ۱۴ نسخه بیش از هزار سال قدمت دارند. در میان این نسخه‌ها، قرآن‌هایی منسوب به امیرالمؤمنین و امام حسن علیهما‌السلام وجود دارد که از نفیس‌ترین قرآن‌های موجود در جهان هستند.
برای مرمت این گنجینه‌ها، مراکزی تخصصی تأسیس شده و فهرست گنجینه در هفت جلد به دقت محتوای آن را مستند کرده است. این گنجینه ارزشمند در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته و بیش از چهار هزار نسخه خطی به آن اضافه شده است که بسیاری از آن‌ها به خط مؤلفین خود از بزرگان نجف اشرف مانند طوسی، علامه حلی و ابن العتائقی هستند. این امر، گنجینه علوی را پس از دارالکتب و الوثائق العراقیه به دومین کتابخانه بزرگ عراق تبدیل کرده است.»
تحقیق و انتشار دانشنامه‌های میراثی
لفته در ادامه گفت: «واحد احیای میراث در آستان مقدس علوی برای رسیدگی به تحقیق آثار علمای نجف تأسیس شده و موفق به انتشار دانشنامه ابن العتائقی شده است. در حال حاضر نیز کار بر روی مطالعه نسخه‌های خطی مهم به منظور آمادگی برای هزاره حوزه علمیه در جریان است و انتظار می‌رود به زودی کتاب «وقفیات الخزانة العلویة» که مشارکت شخصیت‌های علمی در حمایت از گنجینه را مستند میکند، منتشر شود.»
کتابخانه روضه حیدریه، نگهبان هویت فرهنگی
مسئول کتابخانه روضه حیدریه، آقای کرار الحلو، در مورد پروژه‌هایی که این کتابخانه ارائه داده است، تأکید کرد: «کتابخانه علوی نقش خود را در حفظ هویت فرهنگی از طریق پروژه‌هایی مثل چاپ مجدد مطبوعات نادر نجف که نبض حوزه و جامعه را از اوایل قرن بیستم نشان می‌دهد،ایفا میکند. همچنین این کتابخانه به انتشار رساله‌های دانشگاهی که به امیرالمومنین علیه‌السلام، نهج‌البلاغه و تاریخ نجف می‌پردازند، اقدام میکند.»
آرشیو جامع، پشتیبان حافظه ملی
مسئول کتابخانه در پایان گفت: «آرشیو آستان مقدس علوی شامل نسخه‌های خطی نادر به زبان‌های مختلف عربی، فارسی، اردو، ترکی، اسناد و مکاتبات تاریخی و وقفی، کتاب‌های چاپی قدیمی، عکس‌های مناظر و مشاهیر نجف، ضبط های صوتی و تصویری، روزنامه‌ها و مجلات محلی است. این ثروت فرهنگی از طریق مشارکت خانواده‌های اصیل نجفی که کتابخانه‌های شخصی خود را به کتابخانه روضه علوی اهدا کرده‌اند، تقویت شده است تا در حفظ و مستندسازی این میراث برای نسل‌های آینده سهیم باشند.»
آستان مقدس علوی با تلاش در زمینه پژوهشی و تحقیقی و پروژه‌های مستندسازی و راهبردی، ثابت کرده است که نه تنها یک مرکز دینی و معنوی است، بلکه نگهبانی امین برای حافظه فرهنگی و علمی نجف اشرف و پشتوانه‌ای برای حفظ هویت عراقی در طول اعصار است.
