شباهت جوان رشید حضرت سیدالشهدا (علیه‌السلام) به جد بزرگواشان پیامبر اعظم (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، با توجه به منابع تاریخی زبانزد خاص و عام بوده است. اما آنچه ما در این نوشتار به آن اشاره خواهیم کرد، وجه اشتراک حضرت علی‌اکبر (علیه‌السلام) با حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) می‌باشد.
شبیه‌ترین فرد به رسول خدا
در رابطه باشباهت حضرت علی‌اکبر (علیه‌السلام) به پیامبر خاتم حضرت محمد مصطفی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بسیار گفته شده، شباهتی که از سه جهت خلقاً و خُلقاً و منطقاً بر آن تاکید شده است.
سخن حضرت حسین بن علی (علیه‌السلام) شاهدی است روشن بر این گفتار. نقل است زمانی که امام حسین (علیه‌السلام) فرزندش حضرت علی‌اکبر (علیه‌السلام) را راهی میدان نبرد کرد، فرمود:
«اللهُمَّ اشهَد عَلی هُؤلاءِ القُوم إنَّهُ قَد بَرَزَ إلَیهِم غُلامٌ أشبَهُ النّاس خَلقاً وَ خُلقاً وَ مَنطِقاً بِرَسولِک وَ کُنّا إذا اشتَقنا إلی لِقاءِ نَبیِّک نَظَرنا إلَیه؛ خدایا گواه باشی شبیه‌ترین مردم به رسولت در خلقت و رفتار و سخن گفتن به سوی اینان رفت و هر گاه ما مشتاق پیامبرت می‌شدیم به او نگاه می‌کردیم.» (۱)
شباهت حضرت علی‌اکبر (علیه‌السلام) به امیر مؤمنان (علیه‌السلام)
در اثبات عشق و ارادت حضرت اباعبدالله به پدر بزگوارشان حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) همین نکته بس که نام مبارک "علی" را برای هر سه فرزند گرامی‌شان انتخاب کرده‌اند. به‌طوری که وقتی در این رابطه از ایشان سوال شد، فرمودند: «والله اگر پروردگار ده‌ها فرزند پسر به من عنایت كند نام همۀ آن‌ها را علی می‌گذارم.» (۲)
اما به جز این نام مبارک برای حضرت علی بن حسین بن علی (علیه‌السلام)، نکته‌ای که کمتر به آن پرداخته شده، اشتراکات و شباهت‌های جالب توجه دیگر ایشان با حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) است که در منابع تاریخی به آن اشاره شده است و در ادامه بیان خوهد شد.
نام و کنیۀ یکسان
«علی» و «ابوالحسن» نام و کنیۀ مشترک هر دو بزرگوار است. که این کنیه تأکید بر صفات بارز اخلاقی حضرت علی‌اکبر (علیه‌السلام) دارد.
ممسوس فی ذات الله
طبق دو روایت مشهور که در ادامه بیان می‌شود، هر دو بزرگوار ممسوس فی ذات الله هستند.
مشهور است که حضرت رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در مورد امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمود:
«فَإنَّهُ مَمْسُوسٌ فِی ذَاتِ اللهِ؛ همانا "علی" ممسوس در ذات خداوند است» (۳)
نکتۀ جالب اینکه در مورد حضرت علی‌اکبر (علیه‌السلام) نیز آمده است که هنگامی که در روز عاشورا، ایشان عازم میدان نبرد می‌شد، امام حسین (علیه‌السلام) خطاب به زنان حرم که اطراف علی‌اکبر (علیه‌السلام) را گرفته بودند، فرمود:
«دَعَنهُ! فَإنَّهُ مَمْسُوسٌ فِی اللهِ وَ مَقتُولٌ فِی سَبِیلِ اللهِ؛ رهایش کنید، او ممسوس در ذات خدا و شهید در راه خداست.» (۴)
واژۀ «ممسوس» در لغت‌نامۀ دهخدا، مجنون و دیوانه معنی شده و مراد از آن شیفته و دل‌داده بودن است. اما کلمۀ ممسوس در زبان عربی یک اصطلاح است لذا نباید آن را معنی لغوی صرف نموده و به معنی مسّ شده به دست خدا گرفت. اگر مراد حضرت چنین معنایی بود می‌فرمود: «ممسوس بذات الله» درحالی‌که فرمود: «ممسوس فی ذات الله» در لغت عرب ممسوس را به معنی مجنون به کار می‌برند ، لذا «ممسوس فی ذات الله» یعنی مجنون (شیفته) خدا.
این بدان معناست که حب و عشق حضرات امیرالمؤمنین و علی‌اکبر (علیهما‌السلام) به خداوند متعادل به حدی بوده که مجنون ذات الهی و پرودرگار عالم بوده‌اند و این امر آن‌قدر مشهود بوده که این‌گونه این دو بزرگوار را مورد خطاب قرار داده‌اند.
تاکید بر حقانیت
هر دو بزرگوار زمانی که از آخرین روز زندگی خود در عالم دنیا باخبر شدند، تنها نگران سلامت دین و حقانیت خود بوده‌اند.
در آخر خطبۀ پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) در آخرین جمعۀ ماه شعبان، وقتی ایشان در زمان اشاره به شکستن حرمت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در ماه رمضان متأثر شد، مولای متقیان دغدغۀ مهمی را مطرح کرد.
امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمود: «یَا رَسُولَ اللَّه(ص)! وَ ذَلِکَ فِی سَلَامَةٍ مِنْ دِینِی؟؛ ای پیامبر خدا! آیا در آن حالت، دینم سالم است؟»
حضرت رسول خاتم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «فِی سَلَامَةٍ مِنْ دِینِکَ!؛ آری! دینت، سالم است.» (۵)
نقل شده است، سیدالشهدا (علیه‌السلام) در یکی از شب‌هایی که عازم کربلا بودند، خوابی دیدند که فرزند بزرگوارشان، جوان بنی‌هاشم حضرت علی‌اکبر (علیه‌السلام) از موضوع آن سوال نمود:
امام حسین (علیه‌السلام) فرمود: «در این حین که می‌رفتیم، خوابم برد، و دیدم هاتفی را که ندا می‌کرد: القَومُ یَسِیرُونَ وَ المَنایَا تَسِیرُ اِلیَهِم!این کاروان می‌رود، و مرگ هم این‌ها را بدرقه می‌کند»
اینجا بود که علی‌اکبر (علیه‌السلام) سوال کرد: «یا أبَتِ! ألَسنَا عَلَی الحَقِّ؟!؛ مگر ما بر حق نیستیم؟»
حضرت فرمود: «بَلَی وَاللهِ؛ آری به خدا سوگند که ما بر حقّیم!»
علی‌اکبر (علیه‌السلام) عرض کرد: «فَاِنَنَّا اِذَاً مَانُبَالِی اَن نَمُوتَ مُحِقِّینَ!؛ اگر مسیر ما مسیر حق است، دیگر باکی از مرگ نداریم!»(۶)
شباهت در شهادت
نکتۀ حزن‌انگیز و قابل اشاره در این بخش، مربوط به نحوۀ شهادت این دو بزرگوار است. به‌طوری که هنگام شهادت، به سر مبارک هر دو حضرت، ضربۀ سنگینی توسط قاتلین ملعون وارد شده است.
در مورد شهادت حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) آمده است که ابن‌ملجم (لعنةالله‌علیه) در حین نماز صبح، به ایشان حمله‌ور شد. «ثُمَّ أَخَذَتِ الضَّرْبَةُ إِلَی مَفْرَقِ رَأْسِهِ إِلَی مَوْضِعِ السُّجُودِ؛ پس ضربۀ شمشیر آن لعین، سر مبارک امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) را تا سجده‌گاهِ آن حضرت شکافت.» (۷)
در مقاتل نیز در رابطه با لحظۀ شهادت میوۀ دل امام حسین (علیه‌السلام)، حضرت علی‌اکبر (علیه‌السلام) آمده است:«ثُمَّ ضَرَبَهُ مُرّةُ بنُ مُنقِذِِ عَلَی مَفرَقِ رَأسِهِ ضَربَةً صَرَعَتهُ؛ تا اینکه مُرّة بن مُنقِد؛ با شمشیر بر سر مبارک علی اکبر (علیه‌السلام) کوبید، و سر مبارکش را شکافت.»(۸)
منابع:
- مقتل مُقرّم، آیت الله سید عبدالرزاق مقرم
- اصول‌کافی، جلد ۶، صفحۀ ۱۹
- بحار الانوار مجلسی، ج۳۹، ص۳۱۳
- موسوعة کربلاء لبیب بیضون، ج۲، ص۱۱۷
- امالی شیخ صدوق، ص۲۲۶
- الارشاد شیخ مفید، ج۲، ص۸۲
- بحار الانوار مجلسی، ج۴۲، ص۲۵۹
- بحار الانوار مجلسی، ج۴۵، ص۴۴
در نگارش این متن از مطلبی مشابه در این باب از پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه برداشت شده است.
