حضرت زینب کبری سلام‌الله‌علیها، دختر ارشد و سومین فرزند علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام و حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها و همسر عبدالله بن جعفر بود.
ایشان را با القاب عقیله بنی‌هاشم، ام المصائب، دانشمند بدون معلم، متفکر بدون استاد، یاد کرده‌اند. حضرت زینب سلام‌الله‌علیها توسط پیامبرصلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نامگذاری شد.
ماجرای نام گذاری حضرت زینب سلام‌الله‌علیها
وقتی دختر بزرگوار امیرالمومنین علی علیه‌السّلام متولد شد، حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها از ایشان خواست تا نامی برای این نوزاد انتخاب کند که حضرت می‌گوید در نامگذاری فرزندانم بر رسول خدا صلی‌الله‌علیه وآله پیشی نمی‌گیرم.
چون پیامبر از سفر بازگشت، حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها بچه را به ایشان دادند و پیامبر فرمود واللّه در نامگذاری خودت و بچه‌هایت بر خدا پیشی نگرفتم و پیامبر از جانب خدا نام زینب برای این دختر برگزید و فرمود علی، خودش زینت اهل دنیاست، اما این دختر به جایی می‌رسد که زینت پدر می‌شود.[۱]
در خواست تدریس حضرت زینب سلام‌الله‌علیها برای زنان کوفه
از منظر حضرت امیرالمومنین علی‌علیه‌السّلام دخترش دارای جایگاه ممتاز علمی بود به‌طوری که این شایستگی را داشت تا برای بانوان کوفه تفسیر قرآن بگوید.
یک سال پس از استقرار حضرت امیرالمومنین علی علیه‌السّلام در کوفه، زنان و دختران مشتاق دانش، به امیرالمومنین علی علیه‌السّلام پیام فرستادند و گفتند: «ما شنیده ایم که دختر شما، حضرت زینب همانند مادرش، زهراى مرضیّه، منبع سرشار دانش و داراى علوم و کمالات است. اگر اجازه بدهید به محضرش حاضر شده و از آن سرچشمه دانش بهره مند شویم».
امیرالمومنین علی علیه‌السّلام نیز اجازه داد، تا دختر عالمه اش، بانوان مسلمان کوفه را آموزش داده و مشکلات علمى و دینى آنان را حل کند.
زینب سلام‌الله‌علیها آمادگى خود را اعلام کرد و بعد از دیدارهاى مقدماتى، جلسه تفسیر قرآن براى آنان تشکیل داد و پرسشها و شبهات آنان را جواب مى داد.[۲]
سؤال حضرت زینب سلام‌الله‌علیها از پدرش در لحظات آخر
حضرت زینب سلام‌الله‌علیها می گوید: هنگامی که پدرم امیرالمومنین علی علیه‌السّلام بر اثر ضربت ابن ملجم بستری گردید، نشانه های مرگ را در رخسار آن حضرت دیدم، به او عرض کردم: ام ایمن به من چنین و چنان حدیث کرد که پنج تن در یک جا جمع بودند و پیامبر صلی‌الله‌علیه وآله ناگهان غمگین شد و علت غم را پرسیدند، جریان شهادت حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها و امیرالمومنین علی علیه‌السّلام وحسن و حسین علیه‌السّلام را شرح داد می خواهم از شما آن را بشنوم.
حضرت امیرالمومنین علی علیه‌السّلام فرمود: دخترم! حدیث ام ایمن صحیح است، گویا تو و دختران رسول خدا صلی‌الله‌علیه وآله را می نگرم که به صورت اسیر با کمال پریشانی وارد این شهر کوفه می کنند، به گونه ای که ترس آن دارید که مردم به سرعت شما را بقاپند فصبرا صبرا… .
صبر و استقامت کنید، سوگند به خداوندی که دانه را شکافت و انسان را آفرید، در آن روز در سراسر روی زمین ولی خدا غیر از شما و دوستان و شیعیان شما، وجود ندارد، رسول خدا صلی‌الله‌علیه وآله به ما چنین خبر داد و فرمود: در این هنگام ابلیس با بچه ها و اعوان خود در سراسر زمین سیر می کنند، و ابلیس به آنها می گوید: ای گروه شیطانها، ما انتقام آدم علیه‌السّلام از فرزندانش گرفتیم، و در هلاکت آنها سعی بلیغ کردیم، بکوشید تا مردم را نسبت به آنها به ترید و شک بیندازید و مردم را به دشمنی آنها وادار نمایید… [۳]
وفات
حضرت زینب کبری علیهاالسّلام پس از گذشت حدود ۱۸ ماه بعد از شهادت امام حسین علیه‌السّلام ، در دمشق شام چشم از جهان فرو بست.
در تاریخ وفات حضرت زینب کبری سلام‌الله‌علیها اختلاف نظر وجود دارد، اما مشهور این است که آن حضرت در ۱۵ رجب سال ۶۲ هجری پس از تحمل مصائب کربلا و رنج‌های اسارت در ۵۷ سالگی به دیدار معبود شتافتند و در جوار حضرت حق آرام گرفتند.
منابع:
[۱] .اسماعيل انصارى زنجانى خوئينى، الموسوعة الكبرى عن فاطمة الزهراء سلام‌الله‌علیها ، قم، دليل ما، چ اول، ۱۴۲۸ق، ج۵، ص۳۷۳.
[۲]. ذبيح الله محلاتى، ریاحین الشریعهًْ، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۴ش، ج ۳، ص ۵۷.
[۳] بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۱۸۳.
