تواضع در برابر فقرا، مستمندان و ضعیفان از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های اخلاقی امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود، از همین رو آغوش محبت و نیکی ایشان به روی آن‌ها همیشه باز بود و در این امر همانند برادر و پسر عمویش رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله رفتار می‌کردند و برای مؤمنان پدر و برای فقرا برادر بودند.
چند نمونه از تواضع و فروتنی امیرالمؤمنین علیه‌السلام را در ادامه بخوانید:
برخورد متواضعانه مولای متقیان با مهمانان
مردی با پسرش نزد امیرالمؤمنین علیه‌السلام آمد.
حضرت از آنان استقبال کردند و آن‌ها در بالای مجلس نشاندند. سپس امر فرمودند که غذا بخورند. بعد از آن‌که سیر شدند، حضرت تعجیل کردند و کوزه را گرفتند تا پدر دستش را بشوید، مرد ترسید و گفت: «چگونه خداوند ببیند که شما آب بر دست من می‌ریزید؟»
امیرالمؤمنین علیه‌السلام با ملایمت و مهربانی به او پاسخ دادند: «خداوند مرا برادری برای تو می‌بیند که تفاوتی بین من و تو نیست و برتری بر تو ندارم تا به این ترتیب بر مقام من در بهشت بیفزاید.»
مرد تسلیم کلام امیرالمؤمنین علیه‌السلام شد و حضرت بر دستان او آب ریختند. سپس کوزه را به پسرشان، «محمد بن حنفیه» دادند و فرمودند: «پسرم، اگر این پسر به تنهایی و بدون پدرش نزد من آمده بود، خود آب بر دستانش می‌ریختم، اما خداوند دوست ندارد، میان پدر و پسر یکسان رفتار شود.» پس محمد بن حنفیه آب بر دستان پسر ریخت.[1]
واکنش امیرالمؤمنین علیه‌السلام به استقبال مردم از ایشان
امیرالمؤمنین علیه‌السلام در بازگشت از صفین از روستائیان شهر انبار گذر کردند. مردم با شکوه به استقبال حضرت رفتند و همانند پادشاهان با ایشان برخورد کردند. امیرالمؤمنین علیه‌السلام از این کار آنان ناراحت شد و فرمودند:
«به خدا قسم! حکمرانان شما از کار شما سودی نمی‌برند و شما نیز جان‌تان را به زحمت می‌اندازید و در آخرت هم مایه زحمت شما می‌شود و چه زیان‌آور است، رنجی که به دنبالش عقوبت باشد و چه نیک است، رها کردن کاری که ایمنی از آتش به دنبال آن باشد.»[2]
برخورد امیرالمؤمنین علیه‌السلام با یاران پیاده
از امام صادق علیه‌السلام روایت شده است:
«امیرالمؤمنین علیه‌السلام به همراه یاران‌شان خارج شدند، درحالی که ایشان سواره و یاران در پی حضرت پیاده بودند.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام متوجه آنان شدند و فرمودند:“خواسته و حاجتی دارید؟“ گفتند: “خیر، اما دوست داریم، همراه شما بیاییم.“
حضرت به آنان فرمودند:“برگردید، راه رفتن پیاده به همراه سواره، عامل فساد برای سواره و خواری برای پیاده است.“»
امام صادق علیه‌السلام ادامه دادند: «امیرالمؤمنین علیه‌السلام از مسیر دیگر به راه خویش ادامه دادند، یاران‌شان نیز ایشان را دنبال کردند، حضرت فرمودند: “باز گردید، همانا صدای کفش کسانی که پشت سر مردان راه می روند، مفسده است.“»[3]
تواضع امیرالمؤمنین علیه‌السلام در انجام امور خانه
از امام صادق علیه‌السلام روایت شده است:
«امیرالمؤمنین علیه‌السلام همیشه خود برای خانه هیزم و آب می‌آوردند و خانه را جارو می‌زدند و حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها آرد و خمیر درست می‌کردند و نان می‌پختند.»[4]
فروتنی حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام
روایت شده است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام از کوفه خرمایی خریدند و آن را به گوشه عبایشان گرفتند.
مردم به سمت حضرت شتافتند تا آن را از ایشان بگیرند و گفتند که «یا امیرالمومنین، ما برایتان می‌آوریم.»
حضرت فرمودند: «صاحب عیال سزاوارتر به بردن آن است تا دیگران.»[5]
