«زیارت غدیریه» یکی از دو یادگار ارزشمند امام هادی (علیهالسلام) است که در دورانی که ائمه (علیهمالسلام) و فضایل و جایگاه ایشان رو به فراموشی میرفت، ویژگیهای ممتاز حضرت امیرالمؤمنین (علیهالسلام) را به زیبایی و در حد کمال با بیان زیارت، معرفی نموده است.
زندگانی امام دهم شیعیان، حضرت امام هادی (علیهالسلام)، علیرغم مجاهدتهای ایشان در تبلیغ شیعه و مدیریت شیعیان، تاکنون کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. شهادت امام هادی (علیهالسلام) بهانهای است که به بازخوانی دوران آن امام همام و نقش برجستۀ ایشان در زنده نگه داشتن نام مولای متقیان حضرت امیرالمؤمنین (علیهالسلام) بهوسیلۀ اثر ارزشمند «زیارت غدیریه» بپردازیم.
نگاهی به موضوع و زمان زیارت غدیریه
یکی از زیارات منقول از جانب اهلبیت (علیهمالسلام) که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد، «زیارت غدیریه» یا زیارت امیرالمؤمنین (علیهالسلام) در روز عید غدیرخم است که امام هادی (علیهالسلام) آن را به ما آموختهاند.
در میان اعمال روز غدیر، نماز عید غدیر و زیارت غدیریه سفارش خاصی دارد؛ البته این دو عمل، اختصاصی به این روز ندارند و در روایت آمده که در روزهای دیگر هم انجام میگیرد.
در سالی که معتصم امام (علیهالسلام) را از مدینه به سامرا فراخواند، ایشان به زیارت حضرت امیرالمؤمنین (علیهالسلام) در نجف اشرف رفته و این زیارت را قرائت کردند که در ضمن آن یکصد و پنجاه فضیلت از فضایل حضرت امیرالمؤمنین (علیهالسلام) بیان فرموده و از برخی مشکلات سیاسی و اجتماعی که ایشان را آزرده کرده بود، سخن گفتند.
این زیارت مفصل که آن را شیخ مفید نقل میکند، در حقیقت در یک نگاه، زندگانی امیرالمؤمنین (علیهالسلام) را از دوران مکه گرفته تا جنگهای مهم مدینه، از واقعۀ غدیر تا ماجرای غصب فدک، از دوران خلافت آن حضرت تا شهادت ایشان و ... بهدقت به تصویر میکشد و در جای جای خویش ضمن تطبیق حوادث تاریخی با آیات مرتبط قرآنی، پرده از فضایل اخلاقی مولای متقیان بر میگشاید.
امام هادی (علیهالسلام) در این زیارت از حدود ۸۰ آیه و ۱۸ حدیث نبوی بهره بردهاند و وقایعی که در تاریخ اسلام به آن اذعان دارند را بهعنوان سندی محکم برای اثبات ولایت امیرالمؤمنین علی (علیهالسلام)، به شیواترین و بهترین روش ممکن بیان میکنند.
امام هادی (علیهالسلام) در ضمن زیارت با ترسیم مظلومیت امام علی (علیهالسلام) و هشدار به مردم، آنان را از خواب غفلت بیدار میکند.
این زیارت که در میان ما شیعیان ناشناخته است در مفاتیح الجنان در بخش اعمال عید غدیر ذکر شده است.
زیارت غدیریه در نگاه بزرگان
مرحوم شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان در مورد این زیارت نوشتهاند: روایت شده به خواندن آن زیارت، در هر وقت و هر کجا که شخص باشد.
ایشان در مورد زیارت شریف غدیریه مینویسد: در تمامی زیارات مأثوره، زیارتی به این درجه از صحت و اعتبار و قوت سند پیدا نمیشود.
مرحوم شیخ عباس قمی، کتاب دیگری به نام «هدیه الزائرین» دارد. وی در این کتاب در زمینۀ اتقان سند و استحکام صدور این زیارت مینویسد: شیخ جلیل محمد بن المشهدى یکى از بزرگان علما است. وی در مزار کبیر براى این زیارت شریف، سند بسیار معتبرى ذکر نموده که کمتر خبرى به قوت سند او میرسد… .
از ابىالقاسم حسین بن روح و عثمان بن سعید عَمرى از ابىمحمد حسن بن على العسکرى از پدرش امام هادى (علیهالسلام) و این سلسلۀ شریف، همه از اعیان علما و شیوخ طایفه و رؤساى مذهباند و جناب ابوالقاسم حسین بن روح و عثمان بن سعید، هر دو از نواب امام عصر (عجلاللهتعالیفرجهالشریف) هستند و بعداز تأمل معلوم میشود که در تمام زیارات مأثوره، زیارتى به این وجه از صحت و اعتبار و قوت سند پیدا نمیشود.
آیتالله نوری همدانی هم در دیدار ستاد اعتکاف با معظّمله، ضمن خواستار نگارش شرح بر این زیارت و زیارت جامعۀ کبیره خاطرنشان کردند: نگارش شرح و توضیح برای این دو زیارتنامه، خدمت بزرگی است؛مخصوصاً در دنیای کنونی که متأسفانه با سرمایهگذاریهای دنیای کفر و پولهای عربستان سعودی و قطر، سلفیها و تکفیریها پر و بال یافتهاند.
حجتالاسلاموالمسلمین شیخ نجمالدین طبسی هم در جلسۀ درس خود که در سایت وی نیز آمده است، دربارۀ این زیارت شریف گفتهاند: بندبند و کلمه به کلمۀ زیارت غدیریۀ امام هادی (علیهالسلام) را مطالعه کنید. که از زیارات صحیح و به سندهای معتبر رسیده است. «السّلام علیک یا دین الله القویم و صراطه المستقیم. اشهد انّ الشّاکّ فیک ما آمن بالرّسول الامین». بندبند و کلمه به کلمهاش را مطالعه کنید.
در شرایط سخت امام هادی (علیهالسلام) بود. …این زیارت را بخوانید؛ ثواب آن جای خود، فضایل بسیاری از فضایل مولا در آن آمده است. کلمه به کلمهاش را مطالعه کنید. «دین الله القویم و صراطه المستقیم» تا میرسد به این که: «انّ الشّاک فیک» نه تنها قبول نداشته باشد؛ بلکه تنها شک هم کهدر مورد حضرت بکند: «ما آمن بالرّسول الامین» به رسول امین ایمان نیاورده است.
حجت الاسلام حامد کاشانی نیز در سفارش به خواندن زیارت غدیریه به نکات جالبی اشاره کرده اند:امام هادی علیهالسلام مداح امیرالمؤمنین علیهالسلاماست. وقتی خواستند حضرت را به عراق بیاورند، امام بر سر قبر امیر المؤمنین علیهالسلام رفتند، زیارت غدیر -که در مفاتیح وجود دارد و سند آن هم صحیح است- را خواندند. آنجا ۱۵۰ مورد از فضیلتهای امیر المؤمنین علیهالسلام را بیان کردند.
امام هادی علیهالسلام در اوج حرمت و احترامی که داشت، هزینه داشت که بخواهد برای امیر المؤمنین تبلیغ کند.
چون بخش زیادی از دوران امامت امام هادی علیهالسلام در دوران متوکّل بود. متوکّل جشنواره میگرفت در مورد اینکه هر کسی بهتر علی بن ابیطالب را مسخره کند! در این شرایط حرف زدن از امیر المؤمنین هزینه دارد.امام هادی علیهالسلام به جای اینکه خود را حفظ کند خود را خرج حقیقت کردند.
مرحوم حاج شیخ عباس آخرِ این زیارت خیلی صحیح میفرماید که این فقط برای روز غدیر نیست، زیارت غدیر مانند زیارتِ عاشورا که روز عاشورا مصداقِ بارز و أتَم و أکملِ آن است، بله، بهترین جا برای این زیارت هم روز غدیر در حرم امیرالمؤمنین علیهالسلام است، اما میشود این زیارت را همیشه خواند، این عبارات عباراتِ معارفی است، مرحوم حاج شیخ عباس میفرماید: همیشه میتوان این زیارت را خواند.
یکی از کارهایی که امام هادی علیه السلام سعی کردند در این زیارت جا بیندازند این است که هر فقرهای که در سلام میخواهد شروع کنند با «السَّلامُ عَلَیکَیا أمِیرَالْمُؤْمِنِینْ» شروع میکنند. در این زیارت غدیریه پُر تکرارترین عبارتی که حضرت هادی روحی له الفداه در آن استفاده کردهاند «امیرالمؤمنین» است! چون در خودِ واژهی «امیرالمؤمنین» همه چیز هست، هم فضائلِ حضرت است، هم نفیِ امارتِ دیگران است، هم ولایت است و هم برائت! همه چیز در آن هست!
