آیت الله جوادی آملی در کتاب « فاطمه سلام‌الله‌علیها اسوه بشر» دلایل شکل گیری توطئه علیه خلافت امیرالمؤمنین علیه‌السلام پس از رحلت پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله و مبارزه حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها با سکوت، تساهل و تسامح خواص جامعه را بیان کرده است.
مبارزه با تساهل خواص
توطئه کنار زدن اهل بیت علیهم السلام و غصب حقوق سیاسی، اجتماعی و مالی آنان فقط به وسیله فرصت طلبی چند تن از اصحاب شکل نگرفت، بلکه حقیقت آن است که تساهل و تسامح اصحاب دیگر موجب شد تا برخی عناصر جاه طلب و زیاده خواه، اهل بیت علیهم السلام را از حقوق مسلّم الاهی شان محروم سازند… .
آن ها به عنوان اصحاب نامدار و خواص جامعه با سکوت خود بستر مناسبی را برای شکل گیری و به بار نشستن توطئه ها فراهم آوردند.
حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها آنان را توبیخ کرده و مورد سرزنش های آشکار خویش قرار داد و بدین وسیله حجیت اجماع خواص اصحاب در بیعت با خلیفه را از بین برد.
صدیقه طاهره سلام‌الله‌علیها با این اقدام، اندیشه عدالت صحابه را باطل اعلان نمود و اجماع اهل حل و عقد را در تشخیص حق و باطل نادرست شمرد.
از نگاه فاطمه سلام‌الله‌علیها اگر اصحاب، تساهل و کاهلی را کنار نهاده و به طور جدی در برابر انحراف ها ایستادگی می کردند، مشکلات برطرف می شد و امور طبق روال صحیح جریان می یافت، چنان که آن حضرت در میان احتجاجات خود علیه خلیفه به خاطر غصب فدک، رو به انصار کرد و فرمود:
«ای گروه نقیبان و بازوان ملت و حافظان اسلام! این چشم پوشی در مورد حق من و این سهل انگاری از دادخواهی من برای چیست؟
ـ أَما كَانَ رَسُولُ اللهِ أَبي صلى الله عليه و آله يَقُولُ:
ـ «الْمَرْءُ يُحْفَظُ فِي وُلْدِهِ»؟
آیا پدرم رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله نمی فرمود: [حرمت] هرکس در فرزندان او حفظ می شود، چه قدر با سرعت مرتکب این اعمال شده اید و چه با عجله این بز لاغر آب از دهان و دماغش فرو ریخت؟
در صورتی که شما می توانید مرا در آن چه چاره جویی می کنم کمک کنید و قدرت [ حمایت مرا ] در آن چه مطالبه می کنم و قصد کرده ام دارید.
هنگامی که زنان مهاجران و انصار به عیادتش آمدند، تقریباً از آغاز تا پایان سخنانش شوهرانشان را به شدت ملامت فرمود و در پایان بیاناتش عواقب شوم بی توجهی آنان به وصایای پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله در مورد خلافت را متذکر شده و آنان را از آینده ای پر از زورگویی و هرج و مرج بیمناک ساخت.
سوید بن غفله می گوید: زن ها سخنان فاطمه سلام‌الله‌علیها را برای شوهرانشان نقل کردند و آن ها برای عرض پوزش نزد آن حضرت آمده و گفتند: اگر ابوالحسن قبل از بیعت با دیگری این مطالب را برای ما می گفت، کسی را بر او ترجیح نمی دادیم.
حقیقت آن است که آن ها شکی در برتری علی(علیه السلام) نداشتند و در غدیر خم با آن حضرت بیعت کرده بودند؛ ولی این بار با اتخاذ سیاست تساهل و تسامح عهد خویش را شکستند از این رو، حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها عذر آنان را نپذیرفت و در فرازی از سخنان خویش فرمود:
«[شما در حالی با خلیفه بیعت کردید که] هنوز از عهد و قرار شما (بیعت غدیرخم) چیزی نگذشته بود و شکاف زخم عمیق بود و دهانه زخم هنوز به هم نیامده و بهبود نیافته بود؛
هنوز پیامبرصلی‌الله‌علیه وآله وسلم دفن نشده بود که هرچه خواستید کردید و بهانه آوردید که از فتنه می ترسیم؛ اما در آتش فتنه سقوط کردید و به راستی که جهنم بر کافران احاطه دارد.
شما کجا و خواباندن فتنه کجا؟».
منبع: فاطمه سلام‌الله‌علیها اسوه بشر، ص176
