حضرت امير المؤمنين علی عليه السلام در شهر كوفه در بیست و یکم ماه مبارک رمضان به سال چهل هجری با ضربه ای از سوی ابن ملجم خوارجی –لعنه الله- در سن 63 سالگی به مقام شهادت نائل شد.

شیخ مفید در کتاب خود “الإرشاد” می نویسد: (حضرت أمير المؤمنين علی عليه السلام در سپیده دم بیست و یکم ماه مبارک رمضان به سال چهل هجری با شمشیر ابن ملجم خوارجی –لعنه الله- در مسجد کوفه به شهادت رسید.. دو فرزندش حسن و حسین علیهما السلام به وصیت آن حضرت، پیکر مبارک ایشان را غسل داده و کفن کردند و به منطقه ی مقدس الغری در کوفه بردند و همان جا پیکر شریف را به خاک سپردند. قبر او به وصیتی از سوی خود حضرت ع مخفی نگاه داشته شد، چرا که حضرت علیه السلام آگاه به دسیسه ها و خباثت های بنی امیه و دشمنی بی حد و حصر آنان بوده و نیک آگاه بود که آن جماعت در نیت های سوء خود از هیچ قول و فعلی ابا نمی کنند… [1])

احادیث بسیاری از اهل بیت علیهم السلام روایت شده است مبنی بر دفن حضرت امیر المؤمنین در نجف در همان بقعه ی مبارکی که محل زیارت گشته است. از جمله، حدیثی از امام محمد باقر علیه السلام نقل شده است که حضرت امیرالمؤمنین در وصیت خود چنین فرموده: ((مرا به سمت “ظهر” (یکی از اسم های نجف) ببرید. پس آن هنگام که پاهایتان از شدت گرمای زمین داغ شد و بادهایی به سمت شما وزیدن گرفت، همان جا مرا به خاک بسپارید که آن اول طور سیناء است. [2] ))

علامه ابن طاووس نیز در بابی تحت عنوان “فرحة الغري” با استناد به حبان بن على العنزى چنین نقل کرده است که وی در محضر مولی على بن ابيطالب بود و گفت: (حضرت اميرالمؤمنين ع در لحظات احتضار خود رو به حسن و حسین(ع) چنین فرمود: آن زمان که از دنیا رفتم، مرا بر تخت حمل کنید و بیرون بیاورید و سپس پسِ تخت را به دوش بگیرید در عین حال که جلو تخت را به دست گرفته حمل می کنید. آنگاه مرا به الغرین بیاورید. آنجا صخره ای خواهید دید سفید رنگ، در آن حفر کنید، در آن تکه چوبی  می یابید، مرا در آنجا دفن کنید. فرمود چنین بود که پس از خروج جان از بدن مبارکش، پیکر بر تخت نهاده، پسِ تخت را گرفته و جلوی آن را نیز حمل کردیم و به راه افتادیم. در این حین صدایی ضعیف به گوشمان می رسید تا اینکه به الغرین رسیدیم. آن صخره سفید که از شدت سفیدی می درخشید را یافتیم. آن محل را حفر کردیم تا رسیدیم به قطعه چوبی که روی آن چنین نوشته شده بود:  (آنچه نوح برای علی بن ابیطالب ذخیره کرده است). پس او را در آن محل دفن کردیم و خرسند بودیم که خداوند متعال امیرالمؤمنین علیه السلام را چنین نیک،  گرامی داشته است. [3]

خداوند متعال خاک نجف را به پیکر انبیاء و اوصیاء و صالحین خود گرامی و متبرک داشته است. به ویژه که پیکر آدم، نوح، هود و صالح علیهم السلام، در آن منطقه به خاک سپرده شده است. به نقل از مفضل بن عمر الجعفی : (نزد ابا عبدالله رفته و گفتم که من سخت مشتاق به خاک الغری شده ام.) حضرت ع فرمود: (اشتیاقت برای آن خاک از برای چیست؟). پاسخ دادم که من مشتاق به زیارت حضرت امیرالمؤمنین هستم. گفت: (آیا از ثواب این زیارت آگاهی؟). گفتم: خیر! مرا آگاه ساز. فرمود: (هرگاه به زیارت امیرالمؤمنین راهی شدی بدان که به زیارت آدم، نوح، و علی بن ابیطالب ع رفته ای).  [4]. در کتاب “تهذیب” شیخ طوسی نیز چنین آمده است که حضرت علی علیه اسلام فرزندش حسن علیه السلام را وصیت کرد و چنین فرمود: (… اگر از دنیا رفتم مرا در الظهر (نجف) به خاک بسپارید در قبر دو برادرم هود وصالح).  [5].

به نقل از سلیمان بن خالد و محمد بن مسلم – دو صحابه امام جعفر صادق علیه السلام – : (به سوی “حیره ” نزد ابا عبدالله علیه السلام روانه شدیم،  از آن حضرت در مورد محل دفن امیرالمؤمنین سؤال کردیم. حضرت فرمود: ((هرگاه که راهی شدید و از دو منطقه الثویه و القائم عبور کردید ، و فاصلتان از نجف به قدر چند قدم بود، به ذکوات بیض (منطقه ای از ارتفاعات نجف که رنگ خاک آن به سفیدی می زند) می رسید. در آنجا مقبره ای است که طغیان آبها، خاک آن رفته است.. آن قبر امیرالمؤمنین علی ع است)) [6] .

علاوه بر آن در بسیاری از منابع آمده است که قبر امیرالمؤمنین علی علیه السلام در نجف واقع شده است. من باب اهمیت این موضوع؛ به اقوالی که مخالف صحت مکان مرقد شریف امام علیه السلام هستند، پاسخ هایی آمده است. اقوالی که اغلب دلیلی جز بغض و کینه و دشمنی نسبت به حضرت و اولیاء خدا ندارد. برای نمونه ابن الحدید معتزلی در رد این اقوال و ضمن شرح خود بر نهج البلاغه چنین گفته است: ( قبر آن حضرت علیه السلام در الغری است. ادعای آن دسته از راویانی که قبر حضرت را در مدینه، یا در سرای مسجد جامع یا درگاه قصر الاماره می دانند، و یا ادعا میکنند که پیکر مبارک حضرت بر شتری حمل شد و آن شتر گریخت و اعراب آن را گرفتند.. همگی باطل و خالی از حقیقت است، هیچ کس جز فرزندان حضرت از محل قبر او آگاه نبوده اند همچنانکه فرزندان آباء بیش از سایر مردم نسبت به قبر والدین خود آگاهند. این مقبره همانی است که فرزندان حضرت علیهم السلام آن زمان که پا به عراق می نهادند به زیارتش می شتافتند. از جمله جعفر بن محمد علیه السلام و دیگر اولیاء خدا..)  [7] .

علامه ابن طاووس نیز در باب فرحه الغری می نویسد: (شکی نیست که عترت پاک امام و شیعه حضرت علی ع بر موضع قبر خود در این محل اتفاق نظر دارند و هیچ شکی به آن مطلقا ندارند. نقل است که دلایلی نیز به دست دارند که بر صدق آن صحه می نهد و حجتی است که نکران جاهل را باطل می کند. عجیب آن است که غالبا هر کس که بر موضعی بایستد و بگوید که این قبر پدر من است همگی پذیرا خواهند بود و آن سخن حجت است، حال فرزندان معظّم آن حضرت همگی صحه بر آن محل می نهند که : این مقبره پدر ماست. اما سایرین از قبول آن سرباز می زنند، آیا حقیقتاً بیگانگان بهتر به قبر آن حضرت ع آگاهند .. حقیقتاً  که عجیب است!)[8] .

[1]. الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد: 1 /9-10

[2]. تهذيب الأحكام: 6/ 34.

[3]. فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين علي عليه السلام: 123-124.

[4]. كامل الزيارات: 39.

[5]. تهذيب الأحكام: 6/ 29.

[6]. فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين علي عليه السلام: 237

[7]. شرح نهج البلاغة: 1/ 10-11.

[8]. فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين علي عليه السلام: 81-82.

منابع

الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد, الشيخ المفيد. مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث, بيروت, لبنان, 1416هـ.

تهذيب الأحكام, الشيخ الطوسي: دار التعارف, بيروت, لبنان, 1412هـ.

فرحة الغري في تعيين قبر أمير المؤمنين علي عليه السلام: عبدالكريم بن طاووس: 123-124. دار التعارف, بيروت, لبنان, 1431هـ.

كامل الزيارات, جعفر بن قولويه القمي: 39. دار القارئ, بيروت, لبنان, 1430هـ.

شرح نهج البلاغة, ابن أبي الحديد المعتزلي: مؤسسة الصفاء للمطبوعات. بيروت, لبنان, 1433هـ